روغن ولک + نقش آن در نیاز سرمایی درختان

روغن ولک چیست؟

روغن ولک، یک مخلوط امولسیون شو‌نده است که به عنوان سم حشره کش، کنه‌کش و علف کش قابل استفاده است. این ترکیب متعلق به سموم آلفاتیک هیدروکربن IRAC-NC است. روغن ولک، با اثر تماسی از خسارت باغ‌ها و آسیب درختان جلوگیری می‌کند. این روغن به عنوان یک سم بی‌خطر برای انسان و محیط زیست، با پوشاندن منافذ تنفسی و حیاتی سطح بدن حشرات و تخم‌ها و جلوگیری از پخش اسپورهای برخی قارچ‌ها، جهت کنترل انواع گوناگونی از حشرات مضر و آفات و بیماری‌ها، استفاده می‌شود. روغن ولک به طور معمول در سمپاشی زمستانه کاربرد دارد.

چه رابطه‌ای بین روغن ولک و نیاز سرمایی درختان وجود دارد؟

روغن ولک مزایای گوناگونی دارد؛ از جمله اختلاط‌پذیری با اکثر حشره‌کش‌ها و قارچ کش‌های متداول؛ اضافه کردن روغن ولک به سموم، قدرت چسبندگی سم را افزایش می‌دهد و از شستشوی سم در اثر آبیاری و یا باران ممانعت می‌کند.

یکی از ویژگی‌ها و کاربردهای مهم روغن ولک، تأمین نیاز سرمایی درختان است. استفاده از مقادیر مناسب این روغن، در زمان‌های حساس و مهم از فصل رشد، می‌تواند به رفع نیاز سرمایی درختان کمک کند. درختان میوه‌ای که در مناطق سردسیر و معتدل رشد می‌کنند، نیاز دارند که نیاز سرمایی آن‌ها فراهم شود تا در فصل آتی گلدهی مطلوبی داشته باشند و مرحله‌ی تشکیل میوه به درستی صورت پذیرد.

در سال‌های اخیر به دلیل گرم شدن کره‌ی زمین، در بعضی از مناطق، نیاز سرمایی درختان به طور کامل و مناسب تأمین نمی‌شود و درختان با معضلاتی نظیر ریزش جوانه‌‌ی گل‌ها مواجه هستند. این مشکل به طور عمده در درختان پسته مشاهده می‌شود.

نیاز سرمایی چیست؟

درختان میوه در مناطق معتدل، در چرخه رشد سالیانه‌ی خود به یک دوره سرمایی نیاز دارند تا پس از طی این دوره، از رشد مناسب و شکوفایی مطلوب جوانه‌ها بهره‌مند شوند. سرمای مورد نیاز از دو بخش تشکیل می‌شود:

دما و مدت سرما؛ بنابراین به حداقل میزان سرما و بازه‌ی زمانی که یک رقم از درخت نیاز دارد تا پس از دوره‌ی رکود و خواب زمستانه، رشد طبیعی خود را در فصل رشد، از سر بگیرد، نیاز سرمایی آن رقم گفته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد، نیاز سرمایی و بازه‌ی دمایی مؤثر در ارقام گوناگون، مختلف است و سن درختان در میزان این نیاز تأثیر دارد.

اهمیت نیاز سرمایی در باغ‌های میوه

درختان خزان‌کننده در مناطق معتدل به شویه‌های متفاوتی نسبت به تغییرات فصلی واکنش نشان می‌دهند. تناسب میان درخت و شرایط اقلیمی منطقه، سبب بروز تغییرات فیزیولوژیکی در درختان می‌شود تا برای فصل رشد آتی آماده باشند. درختان خزان‌کننده با شروع فصل سرماف به خواب می‌روند. این رویکرد به کمک بازدارنده‌های رشد صورت می‌پذیرد. اسید آبسزیک (ABA) یکی از هورمون‌های بازدارنده رشد است که با فرارسیدن فصل پاییز و کوتاه شدن طول روز، به میزان بیشتری در برگ‌ها ساخته می‌شود.

در نتیجه هورمون‌های رشد، نظیر جیبرلیک اسید، کمتر ساخته می‌شوند. در نهایت تنفس گیاه کاهش‌ می‌یابد و گیاه به خواب فرو می‌رود، فرمان تولید بیشتر آبسزیک در گیاه، توسط بخشی به نام فیتوکروم که یک رنگیزه گیاهی است صادر می‌شود. فیتوکروم با کوتاه شدن طول روز عمل می‌کند؛ بنابراین با بلند شدن طول روز در اواخر زمستان، فیتوکروم فعالیت نمی‌کند و تنها در صورت برطرف شدن نیاز سرمایی، هورمون‌های بازدارنده شکسته می‌شوند و درخت از خواب بیدار می‌شود. نیاز سرمایی درختان در مناطق مختل ف متفاوت است و طولانی‌ترین نیاز سرمایی به مناطق معتدل مربوط می‌گردد.

فیتوکروم چیست و چگونه عمل می‌کند؟

فیتوکروم نوعی رنگیزه گیاهی است و همان‌طور که از نامش پیداست یک گیرنده نور محیط و خورشید است. این رنگیزه گیاهی (منظور از رنگیزه، ماده رنگی است) در گیاهان برای شناسایی نور استفاده می‌شود. فیتوکروم به نور قرمز و فراقرمز (مادون‌قرمز) حساس است. گیاهان از فیتوکروم برای تنظیم زمان گل‌دهی و تعادل شبانه‌روزی از طریق طول شب و روز استفاده می‌کنند.

فیتوکروم همچنین، موارد دیگری مثل جوانه‌زنی دانه‌ها، کشیدگی جوانه، اندازه، شکل و تعداد برگ‌ها و … را تنظیم می‌کند. به طور معمول اغلب گیاهان در برگ‌های خود، فیتوکروم دارند، هستند. از لحاظ زیست‌شناسی، در کود شیمیایی، فیتوکروم یک پروتئین با یک کروموفور بیلین است. رنگدانه فیتوکروم توسط دو محقق به نام‌های ” استرلینگ هندریکس” و “هری بورتویک” ۱۹۴۰ تا اوایل ۱۹۶۰، کشف شد.

روغن ولک چگونه مشکل تأمین نیاز سرمایی را برطرف می‌کند؟

عدم تأمین نیاز سرمایی موجب تداخل و ناهماهنگی درون درخت می‌شود. در حالی که درخت در رکود و استراحت به سر می‌برد، گرم‌شدن زمین و بالا رفتن دمای هوا، موجب فعالیت ریشه می‌گردد و سیستم ریشه‌ای مواد غذایی را به سمت جوانه‌ها می‌فرستد. در چنین حالتی شاخه‌های درخت به طور ناهماهنگ شروع به جوانه‌زنی می‌کنند. به همین دلیل عوارضی مانند ریزش جوانه‌های زایشی، عدم تشکیل میوه یا ریختن دانه‌های خوشه و… مشاهده می‌شود و درختان صدمه می‌بینند. در چنین وضعیتی استفاده از روغن ولک راهکاری کارآمد است.

روغن ولک، با بستن تمامی روزنه‌های تنفسی درخت، گیاه را وادار به بیدار شدن می‌کند. در این حالت شیره گیاهی سریع‌تر حرکت می‌کند و ساختارهای بازدارنده ترشح شده در پاییز، به طور کامل شکسته می‌شوند و درختی که سرمای کافی ندیده است، با یک شوک بزرگ به کمک روغن ولک، از خواب بیدار می‌شود.

زمان مصرف روغن ولک برای تأمین نیاز سرمایی درختان

استفاده از روغن ولک جهت تأمین نیاز سرمایی درختان، تنها در صورتی مفید واقع می‌شود که از مدل‌های پیش‌بینی آب و هوایی استفاده شود و میزان نیاز سرمایی ارقام مورد نظر بررسی گردد. بر اساس نیاز سرمایی آمار هواشناسی که سالانه تعیین می‌گردد، می‌توان متوجه شد که آیا نیاز سرمایی درخت موردنظر تأمین شده است یا خیر. اگر نیاز سرمایی تأمین نشده باشد، باید از محلول‌پاشی روغن ولک استفاده کرد.

میزان و نحوه‌ی مصرف روغن ولک برای تأمین نیاز سرمایی درختان

میزان و نحوه‌ی استفاده از روغن ولک، به هدف مصرف بستگی دارد و باید به برچسب درج شده بر روی محصول دقت شود. بهترین شیوه‌ی مصرف برای دست‌یابی به نتیجه‌ی مطلوب،  محلول‌پاشی در زمان کلیدی است. به طور معمول، میزان مصرف با توجه به نیاز سرمایی درخت 20 تا 30 لیتر و گاهی 40 لیتر در 1000 لیتر است.

نکات مهم در مصرف روغن‌ ولک

• قبل از استفاده‌ی روغن، دستورالعمل مصرف با دقت مطالعه شود.
• از مصرف روغن‌های ولک در دماهای بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد و همچنین دمای زیر صفر و شرایط یخبندان خودداری شود.
• در شرایطی که گیاه به هر دلیلی دچار استرس است، از روغن ولک استفاده نشود؛ مثلاً خشکسالی و سرخشکیدگی های شدید و…
• زمانی که رطوبت بالاست یا به هنگام بارندگی و خیس بودن تنه‌ی درختان، محلول‌پاشی روغن‌ ولک انجام نشود؛ زیرا موجب می‌شود، بافت گیاه آسیب ببیند.
• هنگامی که شوت‌ها یا سرشاخه‌های اولیه و نورسته و نازک شروع به فعالیت می‌کنند، نباید از روغن ولک استفاده نمود؛ زیرا موجب آسیب حتمی می‌شود.