حجامت درخت گردو

درخت گردو یکی از محبوب‌ترین و قدیمی‌ترین درختان در ایران است که به دلیل محصول مغذی، تقویت‌کننده و پرخاصیت خود از دیرباز تا کنون باغداران به آن توجه ویژه داشته‌اند. درخت گردو به‌مانند سایر درختان بارده، نیازمند مراقبت و رسیدگی است. یکی از روش‌های مراقبت از درخت گردو و افزایش باردهی آن، حجامت و استفاده از کود آهن مخصوص درخت گردو می‌باشد.

حجامت درخت گردو می‌تواند معادل هرس باردهی درخت قرار گیرد، به عبارت دیگر به جای هرس باردهی که در سایر درختان مرسوم است، برای درخت گردو از عملیات حجامت استفاده می‌شود.

در واقع حجامت یکی از انواع هرس پوست است که بیشتر به هرس تیشه‌ای یا تبرزنی معروف است. به دلیل این که در این روش پوست تنه یا شاخه درخت بریده می‌شود، این‌گونه نامگذاری شده است. از هرس پوست برای تنظیم جریان شیره خام و شیره کشت شده در تنه درختان استفاده می‌شود.

به طور کلی، هرس کردن درختان به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و هر شیوۀ هرس با منظور خاصی مانند افزایش باردهی، جوان کردن درختان، از بین بردن شاخه‌های اضافه یا خشکیده و فرم‌دهی به درخت صورت می‌پذیرد.

حجامت درخت گردو که از آن به‌عنوان روشی جهت واردکردن شوک یا ترساندن درخت یاد می‌شود؛ نوعی از هرس باردهی در ناحیه پوست درخت است که اعمال آن در فصل مناسب می‌تواند به خروج و رفع برخی بیماری‌های قارچی کمک نماید. هدف اساسی و مهم از انجام حجامت درختان، به ویژه درخت گردو، ایجاد تعادل بین شیره خام و شیره پرورده در درخت است.

فصل حجامت درخت گردو

حجامت در درختان گردو به‌ واسطه هرس پوست آنان صورت می‌گیرد و به همین منظور نیاز است تا این گونه از هرس تحت شرایط و در زمان مناسب صورت گیرند. به بیان دیگر، حجامت درخت گردو، یک نوع از انواع هرس این درخت است که هنگام کاهش یا افت عملکرد انجام می‌شود. درحقیقت زمانی که درخت از رشد مناسبی برخوردار است؛ اما عملکرد مطلوب و باردهی بهینه‌ای ندارد، حجامت یا همان هرس پوستی ضروری است.

به‌طورکلی توصیه می‌شود تا هرس درختان در فصول سرد سال و قبل از بیداری درختان در انتهای زمستان، یعنی زمانی که درختان در فاز رویش و رشد قرار ندارند و شیره آنان جریان عادی خود را ندارد، صورت بگیرد. چنانچه هرس تبر زدن درخت گردو در فصل رویش صورت بگیرد؛ خروج بیش از حد شیره درخت را در پی خواهد داشت. برای انجام هرس تبرزنی درختان گردو، حتماً در اسفندماه و انتهای زمستان اقدام نمایید.

توجه به نحوه انجام حجامت و زمان اجرا آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در نهایت، شما می‌توانید تا با بهره‌گیری از نظر متخصصان و کارشناسان خبره حوزه کشاورزی و رعایت قواعد اصولی در رشد درخت گردو، درختی مقاوم در برابر تمامی آفات داشته باشید و از محصولات باکیفیت مانند کود باغی استفاده فرمایید.

چرا که این کار با ایجاد زخم روی تنه درخت همراه است و در صورت انجام در دیگر مواقع سال تنش و بروز بیماری‌ها را در پی خواهد داشت؛ اما اواخر زمستان مصادف با انتهای فصل خواب گیاه است و حجامت و ایجاد زخم در این زمان کمترین خسارت را به دنبال دارد، ضمن اینکه زخم‌ها خیلی زود با آغاز فصل بهار و رویش درخت ترمیم خواهند شد. از طرفی این مشکل روی روند باردهی تأثیر داشته و چه‌بهتر که اصلاح آن قبل از شروع فصل رشد اتفاق بیفتد.

تأثیر حجامت بر درختان گردوی بالغ

همان‌طور که می‌دانید، حجامت به‌منظور رهاسازی بدن از خون‌آلوده انجام می‌گیرد. علت نام‌گذاری هرس تبرزنی با این عنوان به‌خاطر شباهت این هرس با حجامت است؛ اما در اینجا به‌جای خون کثیف، شیره خام اضافی از درخت خارج می‌شود. در واقع درخت به‌جای باردهی، بیشتر رویش داشته که این به‌خاطر عدم تعادل شیره پرورده و شیره خام می‌باشد.

برای رفع این مشکل باید میزان جریان شیره خام را در درخت کاهش دهیم. با انجام این کار، گیاه تعادل خود را در ادامه روند رشد حفظ می‌کند. به این معنی که دوباره در فصل رشد باردهی و تولید محصول را به همراه می‌آورد.

حجامت درخت گردو به منظور بالا بردن میزان باردهی این درخت انجام می‌شود و با استفاده از این شیوه، میزان باردهی درختانی که رشد کافی دارند؛ ولی به میزان مطلوب و اقتصادی محصول نمی‌دهند، تحت تأثیر قرار می‌گیرد و تا حد زیادی تحریک و ترغیب می‌شوند.

درختان گردو مثل سایر انواع درختان، شیره خام و شیره پرورده تولید می‌کنند. به عبارتی شیره خام و شیره پرورده درختان گردو به ‌عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر رشد، رویش و باردهی درخت به شمار می‌آیند.

شیره خام که شامل: «آب، مواد معدنی و مغذی» می‌باشد؛ توسط ریشه‌ها جذب می‌شود. این شیره طی انتقال به برگ‌ها که از طریق ساقه انجام می‌شود به شیره پرورده تبدیل می‌شود. برقراری تعادل میا نمیزان این دو شیره به کمک حجامت باعث افزایش کمیت و بهبود کیفیت محصولات خواهد شد.

تعادل میان تولید شیره خام و شیره پرورده یکی از نکات حائز اهمیتی است که اغلب باغداران تازه‌کار از آن غافل می‌مانند. به‌طورکلی، وجود تعادل میان میزان تولید این دو نوع شیره، می‌تواند رویش و رشد مناسب درخت و افزایش میزان بار و میوه را به همراه داشته باشد.

عموماً عدم تعادل میان شیره پرورده و خام منجر به عدم میوه‌دهی و باردهی قابل ‌توجه در درختانی که از رشد مناسبی برخوردارند، می‌شود. در این شرایط توصیه می‌شود تا از هرس به شیوه حجامت درخت گردو در راستای ایجاد تعادل میان این دو شیره بهره گرفته شود.

شایان ‌ذکر است که ابتلا درخت به بیماری‌های قارچی نظیر بلایت، می‌تواند بر تجمع شیره خام در ساقه و در پی آن برهم‌خوردن تعادل میان شیره خام و شیره پرورده را به همراه داشته باشد. در صورت ابتلا درخت گردو به بیماری بلایت، کافی است تا با هرس به‌واسطه روش‌هایی مانند تبر زدن درخت؛ شیره حاوی قارچ از داخل درخت، به خارج هدایت نمایید.

افزایش باردهی در حجامت درخت گردو

باید بدانیم حجامت درخت گردو تنها عامل مؤثر بر افزایش باردهی به‌حساب نمی‌آید و تولید محصول بیشتر وابسته به عوامل متعددی است. درخت گردو، نیازمند اختصاص توجه ویژه در طی تمامی مراحل رشد از کاشت تا برداشت می‌باشد و به‌منظور افزایش کمیت و کیفیت باردهی باید نکاتی مانند: استفاده از خاک مناسب، بهره‌گیری از برترین روش‌های آبیاری باتوجه‌به گونه درخت و مکان جغرافیایی کاشت، کوددهی با کودهای مناسب طبیعی و آلی در بازه‌های زمانی متفاوت، هرس درختان در راستای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قارچی و آفات و درمان و کنترل آفات و بیماری‌های قارچی در کوتاه‌ترین زمان پس از تشخیص آن رعایت گردد.

هرگونه نقصان در این موارد حتی با وجود حجامت نیز ممکن است موجب کاهش عملکرد گردند. در حقیقت اگر مراقبت‌های لازم صورت بگیرد و شرایط مطلوب رشد و باردهی فراهم شود؛ اما درخت عملکرد مطلوبی نداشته باشد، باید راهکارهای دیگری مانند هرس تبرزنی یا حجامت در برنامه باغداری قرار بگیرد. البته هر باغدار باید برای دست‌یابی به عملکرد مطلوب و اقتصادی، اصول اساسی ماننداصلاح خاک، بهبود شویه‌های آبیاری و تغذیه و کوددهی مناسب را در اولویت قرار دهد؛ در کنار این اقدامات از عملیاتی نظیر هرس باردهی نیز غافل نشود.

هرس باردهی با هدف اصلاح شاخ و برگ‌های درخت باید سالانه انجام شود و حجامت درخت گردو یکی از آخرین راه‌حل‌هایی است که برای بهبود باردهی توصیه می‌گردد. به ‌این ‌ترتیب گردوهای درشت، شیرین، چرب با بازارپسندی بالا حاصل خواهد شد.

در واقع حجامت بیش از افزایش محصول وظیفه بازگشت باردهی را بر عهده دارد. به عبارت بهتر، شروع محصول‌دهی درخت بعد از حجامت، برای کشاورزان چشم‌انتظار رویش محصولات، یک معجزه به‌حساب می‌آید؛ بنابراین پیش از ناامیدی به‌ خاطر عدم محصول‌دهی حتماً در مورد شرایط درخت خود با یک متخصص مشورت نمایید.

یکی از بهترین کودها که تأثیر زیادی در بهبود باردهی درختان گردو دارد، کود آهن است. کود کلات آهن کمپلسال آیرون 6% اسپانیا با تأمین آهن مورد نیاز درخت به فرم کلاته باعث رشد مطلوب آن و دستیابی به حداکثر کیفیت و کمّیت محصول می‌شود. این کود آهن به سرعت جذب خاک می‌شود و با افزایش سرسبزی و شادابی برگ‌ها، عمل فتوسنتز را بالا می‌برد، درنتیجه باردهی درخت نیز بالا می‌رود. میزان مورد نیاز درختان به این کود از نهال تا درختان مسن به طور میانگین بین 10 تا 300 گرم است.

کود کلات آهن کمپلسال آیرون 6% اسپانیا هم از طریق خاک و هم آبیاری قابل استفاده است و بهتر است در ابتدای فصل بهار زمانی که درختان در حال بیدار شدن هستند، مصرف شود.

یکی دیگر از کودهای آهن باکیفیت موجود در بازار کود کلات آهن 6% سپیدار است که تحت لیسانس کشور آلمان تولید می‌شود. این کود با فرمول ویژه خود که بر پایه EDDHA طراحی شده، می‌تواند با تأمین آهن مورد نیاز درخت، نقشی اساسی در فرآیندهای حیاتی مانند فتوسنتز و تولید کلروفیل ایفا کند و سلامت درخت را تضمین کند. کود کلات آهن 6% سپیدار معمولاً به صورت محلول در آب تهیه و به روش آبیاری استفاده می‌شود.

یکی از بهترین کودها برای بالا بردن کیفیت محصول درخت گردو کود پتاسه است. عنصر پتاسیم علاوه بر افزایش مقاومت گیاه نسبت به تنش‌های محیطی و عوامل بیماری‌زا، دیواره سلولی را تقویت می‌کند و با آسان کردن فرآیند انتقال قند در گیاه، باعث افزایش باردهی می‌شود. این عنصر کیفیت مغز گردو را افزایش می‌دهد و نقش مثبتی در بهبود طعم آن دارد. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود از کودهای پتاس بالا مانند سولوپتاس قبل از فصل برداشت استفاده شود.

کود سولو پتاس اگری پارس، با 50 درصد پتاسیم، منبعی مناسب برای تأمین پتاسیم مورد نیاز درخت گردو است. این کود با حلالیت بالا از طریق خاک و برگ جذب گیاه می‌شود و با اسیدی کردن محدوده اطراف ریشه، جذب فسفات و ریزمغذی‌های موجود در خاک را افزایش می‌دهد؛ همچنین کود سولوپتاس اگری‌پارس، نقش قابل توجهی در تولید نشاسته، قند و انواع ویتامین‌ها دارد که ارزش غذایی محصول را بالا می‌برد و با افزایش میزان گل‌دهی درخت و وزن‌گیری محصول، عیار و کیفیت آن را ارتقا می‌دهد؛ درنتیجه عملکرد درخت بهبود می‌یابد.

نحوه حجامت درخت گردو

عموماً، حجامت درختان به‌واسطه ایجاد زخم در تنه درخت با استفاده از ابزارهای تیز کشاورزی مانند تبر یا مته صورت می‌گیرد. پس از ایجاد شکاف در ناحیه تنه درخت و شوک‌دهی به آن، شیره خام اضافی به همراه مقداری از شیره پرورده از نواحی زخمی شده؛ خارج می‌شوند.

پس از حجامت‌کردن درخت و خروج شیره خام اضافی، تعادل میان شیره خام و شیره پرورده مجدداً برقرار می‌شود و در نوبت باردهی بعدی، میزان باردهی درخت به طرز چشمگیری افزایش می‌یابد. اما چگونه می‌توانیم تا با استفاده از تبر، درختان گردو را حجامت کنیم؟ برای حجامت درخت تنها کافی است تا ابتدا با تبری تیز و استریل شده، دو شکاف به شکل مورب در قسمت تنه درخت (تقریباً حدود 30 تا 40 سانتی‌متر بالاتر از بن ساقه) ایجاد نمایید.

سپس شکاف‌ها را تا رسیدن به آوندهای چوبی، به‌صورت عمقی ادامه دهید. در ادامه کافی است کمی صبر کنید تا مازاد شیره خام از طریق آوندهای چوبی خارج گردد.
هرس اصولی درختان (خصوصاً درخت گردو) یکی از اقدامات اصلی در راستای افزایش و حفاظت از سلامتی درختان و باردهی هرچه بیشتر آنان می‌باشد.