24 نکته اصلی و مهم باغبانی در فصل بهار

باغبانی در فصل بهار تابع قوانین خاصی است تا گلدهی و میوه دهی در ماه‌های آتی باقوت بالا صورت گیرد. در این میان کوددهی بسیار تأثیرگذارتر و مهم‌تر ظاهرشده است. البته برای تغذیه محصولات بهاره باغداران قبل از کاشت محصول کود را به خاک می‌افزایند. ولی بعد از کاشت بذر یا نهال، کودهای گرانوله (آهسته رهش) با عمق 5 تا 7 سانتیمتری سطح بالای خاک نیز گزینه خوبی هستند. در حالت کلی پس از انجام آزمایش خاک تزریق کودهای کامل NPK 7-5-3 و NPK 12-6-6 و NPK 5-5-5 و یا کود آلی گوگردی برای تقویت گیاهان از اصول رایج باغداری در بهار محسوب می‌شود.

اصول باغداری در بهار

انجام اقداماتی به‌عنوان باغداری در بهار توسط باغداران سبب می‌شود که رویش، سرسبزی و نمو گیاهان در فصول آتی تضمین و فصل رشد پیشرو باقدرت و زیبایی خارق‌العاده‌ای رخ نشان دهد. باهم این اصول را یک‌به‌یک بررسی می‌کنیم.

1. جلوگیری از سرمازدگی:
   جلوگیری از سرمازدگی درختان قبل از کاهش دما و خسارت سرما در فصل بهار باید انجام شود. مجموعۀ این تمهیدات شامل کاشت ارقام دیر گل ده، آبیاری بارانی شاخ و برگ درختان به‌منظور تأخیر در گلدهی و ایجاد محافظ یا نصب لامپ گرمایشی می‌باشد.
2. انجام هرس بهاره:
   هرس درختان و حذف شاخه‌های جانبی در فروردین‌ماه به‌منظور فرم دهی درختان، ایجاد فضای کافی بین شاخه‌ها، در دسترس سازی نور و تهویه و درنهایت ایجاد شرایط برای رشد محصولات باکیفیت در شاخه‌های پربار و افزایش عملکرد درختان صورت می‌گیرد.
3. آبیاری مناسب:
   آغاز رشد و نمو افزایش دما در فصل بهار گیاهان را نیازمند منابع آبی بیشتری می‌سازد، بنابراین آبیاری در این زمان قبل از آغاز گلدهی باید به‌طور منظم و در فواصل دقیق انجام پذیرد. ولی بین دو آبیاری باید حتماً خاک خشک‌شده و مجدداً مرطوب شود.
4. کوددهی و تغذیه درختان:
   تقویت گیاهان و رفع کمبود مواد غذایی آن‌ها با مصرف کودهای NPK به همراه آبیاری با اسید هیومیک از مراحل مهم باغداری در بهار است که ضامن رشد و سلامت گیاهان، افزایش سبزینگی بیشتر درختان و ارتقا عملکرد آن‌ها را همراه خواهد داشت.
5. محلول‌پاشی فروت ست:
   محلول‌پاشی فروت ست قبل از تورم جوانه‌ها در فصل بهار از ریزش گل و شکوفه‌ها، افت حجم برداشتی محصول و کمبود عنصر روی در خاک جلوگیری کرده، بنابراین یکی از مهم‌ترین ترفندها در عملیات باغداری محسوب می‌شود.
6. رسیدگی به درختان در بهار:
   باغداری در بهار شاید به دلیل گذر از دوره سرما بسیار سهل به نظر برسد، اما آغاز فصل رویش، زایش و تولید میوه نیز دغدغه‌های خاص خود را برای باغداران دارد. در ادامه به نکات مهم رسیدگی به درختان در بهار اشاره می‌کنیم.
   
7. کاشت نهال جدید در باغات:
   اگر زمان طلایی کاشت نهال در فصل زمستان را از دست دادید، کاشت نهال در باغات در نیمه اول فروردین‌ماه تا اواسط خردادماه به‌صورت ریشه لخت یا گلدانی نیز امکان‌پذیر است.
8. شخم و بیل‌زنی:
   زیرورو کردن خاک باغات بین ردیف‌ها و پای درختان به جهت نابودی لوله‌های مویین خاک و افزایش راندمان آبیاری، مبارزه با علف‌های هرز، ایجاد تهویه بهتر لایه‌های خاک، استخراج بقایای گیاهی زیرخاک و پیشگیری از بروز آلودگی‌های قارچی و یا باکتریایی انجام می‌پذیرد. البته شخم و بیل‌زنی برای انتقال بهتر گرما به ریشه‌ها و تسریع جوانه‌زنی و کاهش جمعیت برخی از آفات خاکزی مانند کرم‌های سفید ریشه نیز بسیار مؤثر است.
9. محلول‌پاشی فروت ست:
   استفاده از کودهای حاوی عناصر ازت و روی (فروت ست)، هم‌زمان با آمینواسید، به‌صورت پاششی قبل از باز شدن شکوفه‌ها و زمان تورم جوانه‌ها، سبب بهبود گلدهی، افزایش گرده‌افشانی، کاهش گل‌ریزی و ارتقا راندمان تشکیل میوه‌های اولیه بر روی درختان می‌شود.
10. تقویت عملیات گرده‌افشانی:
    تقویت عملیات گرده‌افشانی در مناطق با وزش باد اندک یا جمعیت پایین حشرات گرده‌افشان با روش‌های فیزیکی و بیولوژیک از دیگر متدهای باغداری در بهار است. پخش و پاشش دانه‌های گرده بر روی گل‌های ماده یا کندو گذاری در باغات برای افزایش حشرات گرده‌افشان به‌منظور تضمین میزان برداشت از فعالیت‌های رایج برخی باغداران است.
11. نظارت بر سیستم‌های آبیاری:
    بسته به نوع و سیستم آبیاری موجود در باغات، نظارت بر این سیستم باید انجام پذیرد. مثلاً در آبیاری غرقابی پاک‌سازی مسیر جوی‌ها، دور کردن جوی‌ها از تنه درختان و تعیین مسیر گردش آب بین درختان و در آبیاری‌های تحت‌فشار (آبیاری‌های بارانی و قطره‌ای) احداث، بازسازی، تعمیر یا تعویض احتمالی لوله‌های و ادوات آبیاری و بررسی سلامت پمپ‌ها و سیستم آب‌رسانی و برق‌رسانی بسیار اهمیت دارد.
12. توجه به کیفیت اولین آب آبیاری:
    آبیاری پس از ریزش گلبرگ‌ها چنانچه حاوی عنصر فسفر باشد، باعث رشد انفجاری ریشه‌های مویین و رشد رویشی گیاه در اول فصل می‌شود. بدین ترتیب یکی از اصول باغداری در بهار افزودن کودهای حاوی فسفر بالا مانند ۱۰-۵۲-۱۰ در اولین آب آبیاری به همراه ترکیبات آلی نظیر هیومیک اسید است.
    
13. مقابله با جمعیت علف‌های هرز:
    مبارزه با افزایش تصاعدی جمعیت علف‌های هرز در باغات میوه در مرحله گلدهی علف‌ها و قبل از مقاوم شدن آن‌ها با روش‌های مدیریتی ازجمله استفاده از علف‌کش‌های عمومی و اختصاصی بهترین راه‌کار است. البته روش‌های مکانیکی مانند وجین دستی و یا شخم زدن زمین‌ها برای کاهش جمعیت علف‌ها در باغات میوه باهدف جلوگیری از افزایش انواع بیماری‌ها و آفات و مصرف مواد مغذی و آب سهم درختان توسط این علف‌ها نیز الزامی است.
14. مبارزه با آفات و بیماری‌ها:
    پس از ریزش گلبرگ‌ها و تشکیل میوه‌های کوچک به دلیل تولید انفجاری لاروهای حشرات، بهترین زمان مبارزه با آفات است. روش‌های مدیریتی باغداری در بهار مانند روش‌های فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی به داد باغداران رسیده و درختان آن‌ها را در برابر آفات و بیماری‌های گوناگون ایمن می‌سازند.
15. تقویت میوه دهی:
    برای حل مشکل عدم توانایی درخت در حفظ میوه‌های تشکیل‌شده در ابتدای فصل باید بعد از ریزش گلبرگ‌ها در اردیبهشت‌ماه و خردادماه تغذیه گیاهی را آغاز نمود. توجه به تأمین عناصر ماکرو میکرو بسته به نوع درخت و نوع خاک درختان را در حفظ میوه‌هایشان توانمندتر می‌سازد.
16. رعایت اصول پیوند زنی:
    اواخر بهار و درواقع خردادماه زمان بسیار مساعدی برای انجام پیوند بر روی پایه و یا درختان به دلیل رشد کافی و وجود جوانه‌های بسیار مناسب برای انجام عمل پیوند می‌باشد.
    نکات مهم باغداری در فصل بهار:
    با عدم توجه به برخی نکات مهم بهترین زمان یعنی برداشت میوه و سودآوری برای باغداران به کابوسی تلخ بدل می‌شود که گاهاً سرمایه هنگفتی از آن‌ها را نابود می‌سازد. اگر به نکات باغداری در بهار باهدف کاهش خسارات علاقه‌مندید، مطالعه این بخش کمک‌کننده است.
    
17. ضدعفونی سازی لوازم کشاورزی:
    تیز کردن تیغه‌ها، روغن‌کاری (اسپری روان کننده)، ضدعفونی نمودن (مواد شوینده قوی، آب داغ و محلول‌های مناسب) و تمیز کردن آلات کشاورزی مانند بیل، قیچی هرس، بیلچه، شن کش، دستگاه چمن‌زنی و کج‌بیل باهدف حفاظت و نگهداری، صرفه‌جویی در هزینه و جلوگیری از شیوع بیماری الزامی است.
18. اصلاح خاک باغبانی:
    آزمایش خاک توسط کیت‌های تست در فروشگاه‌های کشاورزی یا ارسال نمونه‌ای از خاک به آزمایشگاه، به‌منظور شناسایی مواد مغذی موردنیاز و سطح PH خاک باهدف ایجاد اصلاحات لازم برای یک باغداری موفق در فصل بهار ضروری است. بدین ترتیب در ادامه اضافه کردن کود، کمپوست و امولسیون‌های گاوی و ماهی در کنار خاک‌های ارگانیک و سپس هوادهی با شن کش، آینده گیاهان شمارا تضمین می‌کند.
19. حذف علف‌های هرز:
    هرروز و یا حداقل دو روز یک‌بار علف‌های هرز و برگ‌های اضافی که دلیل از بین رفتن بستر رشد هستند را جدا اما مواد آلی مرده بستر گل را داخل گلدان یا در حفره‌ای 5 متری با کمپوست و پسماندهای سبز قرار داده اما علف‌های هرز را بسوزانید.
20. شناخت شرایط منطقه:
    شناخت منطقه، شرایط محیطی و آب‌وهوایی، علاوه بر کاهش هزینه‌های مربوط به کاشت ناصحیح و در غیر فصل مناسب برای داشتن یک باغ پربار و حاصل خیز نیز ضروری به نظر می‌رسد.
21. برنامه‌ریزی برای انتخاب بذر یا پیاز گیاه:
    بعد از برنامه‌ریزی در مورد انتخاب نوع گیاه نحوۀ کاشت را تعیین نموده و در فصل مناسب برحسب ماهیت گیاه فرآیند کاشت را آغاز نمایید. ایجاد شرایط بهینه برای هر بذر و گیاه، فضای کافی و نور و دمای لازم را نیز فراموش نکنید.
22. دفع آفات باغ:
    حذف آفات در زمان خواب زمستانی و مبارزه با هرگونه علائم بیماری مانند برآمدگی، حلزون و شته با سموم یا جذب موجودات مفید مانند زنبورها و پروانه به حیاط و باغ علاوه بر زیبایی در دفع آفات بسیار سودمند است.
    
23. انجام امور تأسیساتی:
    تدوین حوضچه‌ای برای جمع‌آوری آب باران جهت استفاده در تابستان و احداث نرده، فنس و داربست و یا تعمیر مسائل حفاظتی اطراف باغ و پاک‌سازی هرگونه خزه، کپک و قارچ نیز از امور مهم برای باغداری در بهار هستند.
24. تهیه کود دست‌ساز:
    با استفاده از زباله‌های گیاهی، شاخ و برگ گیاهان سال گذشته و برگ‌های اضافه باغ یک کود گیاهی (کمپوست) که به‌خوبی پوسیده‌شده را تهیه و با اصلاح‌کننده خاک مخلوط نمایید. برای تسریع روند تجزیه، مخلوط را با آب و فعل کننده‌های بیولوژیکی ترکیب کنید. این فعالیت شمارا در ساخت بسترهای جدید و تازه‌ و بهبود روند رشد گیاهان و درخت‌ها کمک می‌کند.
    

کشاورزی در فصل بهار

انجام آزمایش‌های خاک و بر اساس آن برنامه‌ریزی‌ها برای کشت بهاره از مهم‌ترین مراحل کشاورزی در فصل بهار است. در گام بعدی توجه به اصول کاشت برحسب مؤلفه‌هایی مانند فصل ایده‌آل، زمان مناسب، عمق کافی کشت، مقدار بذر یا روش کاشت، به دلیل تأثیر آن بر مقدار عملکرد و کیفیت محصول از نکات مهم می‌باشد. ولی در میان مؤلفه‌های ذکرشده فصل مناسب رشد که بسته به شرایط خاک، آب‌وهوا و خصوصیات گیاه تعیین می‌شود از اهمیت بیشتری برخوردار است. چراکه یکی از عوامل تعیین‌کننده در مقدار تولید و کیفیت محصول است.

سؤالات متداول

1. بهترین سبزی و صیفیحات برای کاشت بهاره شامل چه اقلامی می‌شود؟
   کاهو، ریحان، گشنیز، کلم بروکلی، لوبیاچیتی، گل‌گاوزبان و … از مناسب‌ترین گیاهان برای کاشت بهاره هستند.
2.  پر مصرف‌ترین سموم کشاورزی در فصل بهار شامل چه مواردی می‌شوند؟
   سموم بیولوژیکی، حشره‌کش‌های ارگانوکلر، سم دلتامترین و سم آمیتراز در فصل بهار برای مبارزه با آفات بیشتر از نمونه‌های مشابه استفاده می‌شوند.