22 نکته مهم باغداری در تابستان

یادگیری نکات باغداری در تابستان به کشاورزان کمک نموده تا از خسارات رایج موجود در این فصل که به دلیل گرم شدن هوا رخ می‌دهند در امان بمانند. مشکلاتی مانند افزایش ناگهانی دمای هوا، خشکی بیش‌ازحد خاک، گسترش حشرات و بروز آفات و انواع بیماری‌های مقاوم به سموم ازجمله خطرات در کمین هستند. اعمال اصول صحیح باغداری در تابستان شرایط مناسبی برای رشد و نمو گیاهان و درختان به وجود آورده و سود و منفعت بالایی را نصیب باغداران می‌نماید.

اصول باغداری در تابستان

باغداری در تابستان با تنش‌های بسیاری همراه است، بنابراین مرحله تابستانه رشد را برای کشاورزان و باغداران بسیار حساس و سرنوشت‌ساز می‌نماید. گرمای طاقت‌فرسا از یک‌سو و هجوم بی‌امان بیماری‌ها از طرف دیگر باغداری تابستانه را نیازمند دقت فراوان می‌سازد. در ادامه با اصول باغداری در تابستان بیشتر آشنا می‌شویم.

1. حذف علف‌های هرز:
   علف‌های هرز گرمادوست و میزبان و عامل گسترش بسیاری از آفات و بیماری‌ها بوده و در رقابت با گیاهان برای جذب آب و مواد غذایی همیشه پیروز میدان هستند. به همین دلیل یکی از اقدامات واجب برای باغداری در تابستان حذف علف‌های هرز با روش‌های مکانیکی و سم‌پاشی می‌باشد.
2. پوشش زمین با مالچ:
   مالچ پاشی بهترین راه مقابله با خسارات ناشی از تنش گرمایی و کاهش رطوبت خاک بوده، زیرا مالچ حاوی خرده چوب، پوشال، بقایای گیاهی و برگ‌های خشک به ضخامت حدود 5 سانتی‌متر است. بدین ترتیب وجودش در سطح زمین موجب حفاظت از خاک در برابر تابش سوزان خورشید، خنک نگه‌داشتن خاک، ایجاد شرایط بهینه برای ریشه و جلوگیری از اتلاف رطوبت خاک توسط تبخیر می‌باشد.
3. هرس تابستانه:
   هرس تابستانه شامل حذف شاخه‌های خشک و مزاحم، حذف تنه‌جوش و پاجوش و گل‌های خشک بوده که نه به‌شدت هرس زمستانه اما با درصدی کمتر و به‌صورت ملایم انجام می‌پذیرد.
4. اعمال برنامه کودی مناسب:
   باغداری در تابستان و در طول فصل رشد بدون داشتن یک برنامه غذایی مناسب و اصولی افت رشد گیاهان، تحلیل عملکرد، کاهش غلظت شیره سلولی و ناتوانی نسبت به آفات و بیماری‌ها را به همراه دارد.
5. انتخاب بهترین زمان آبیاری:
   آبیاری درختان باغ به‌اندازه کافی به معنای حفظ رطوبت خاک بدون تشنگی آن‌ها در کنار پیشگیری از افزایش بیش‌ازاندازه رطوبت و ابتلا به بیماری‌های قارچی می‌باشد. بدین ترتیب تعیین میزان و دوره آبیاری و روش صحیح آبیاری با کمترین تماس آب با طوقه از اصول جاری است. درنهایت تمدید آبیاری تا قبل از شروع ریزش برگ‌ها و همراهی این فرآیند با کودهای خاص افزایش مقاومت درختان در برابر سرمازدگی زمستان (ترکیبات نیترات کلسیم، سولفات پتاسیم و اسید بوریک) نیز در ادامه باید مدنظر قرار گیرد.
   
6. شست‌وشوی درختان:
   حذف آلودگی‌ها و ذرات آلاینده هوا ناشی از دوده در سطح درختان با شستشوی شاخ و برگ‌ها سبب جلوگیری از مسدود شدن روزنه‌های آبی و هوایی برگ‌ها شده و افزایش عمر درخت، ارتقا قدرت نفوذ سموم و جذب کودهای مصرفی را به همراه دارد.
7. مبارزه با آفات و بیماری‌ها:
   گرمی هوا زمینۀ تولیدمثل و گسترش آفات و بیماری‌ها مانند شته، کنه، پسیل، سرشاخه خوار و بیماری‌های قارچی (سفیدک) را فراهم ساخته و سم‌پاشی و کنترل آفات و بیماری‌ها را جزء اقدامات مهم باغداری در تابستان در جهت پیشگیری از خسارات قرار می‌دهد.
8. توجه به بهداشت باغ:
   توجه به بهداشت باغ پس از برداشت محصول با محلول‌پاشی فروت ست باهدف کاهش ریزش گل و میوه و افزایش عملکرد محصول سال بعد صورت می‌گیرد. چراکه در هر تولید و برداشت، سهم قابل‌توجهی از مواد مغذی کسر شده که باید به خاک بازگردد.
9. انجام آزمایش خاک:
   یکی دیگر از اقدامات مهم باغداری در تابستان تهیه نمونه از برگ، آب‌وخاک و ارسال آن به آزمایشگاه جهت آنالیز باهدف شناسایی کمبودهای عناصر در خاک و انتخاب کوددهی مناسب پاییزه برای جبران است.
10. رسیدگی به درختان در تابستان:
    درختان در تابستان به مراقبت‌های خاص و ویژه‌ای نیاز دارند تا از آسیب‌ها و هجمه‌های مختلف در امان مانده و بار و میوه بازارپسندی را عرضه کنند. باغداری در تابستان و رسیدگی به درختان در این فصل درایت، هوش و دانش تخصصی می‌طلبد. باهم برخی نکات درخت‌داری تابستانه را مرور می‌کنیم.
11. استفاده از سایه‌بان:
    برای رهایی از استرس گرمایی و محافظت درختان در برابر نور مستقیم خورشید، سایه‌بان یا روکش ردیفی که شامل یک پارچه سایه‌بان یا ورق‌های قدیمی یا صفحات باریک مشبک چوبی با توان کاهش حدود 50 درصد از نور خورشید می‌شود را حداقل چندین سانتی‌متر بالاتر برای پوشش نهال‌ها به کار ببرید. البته توجه به گردش خوب هوا، امکان تردد حشرات گرده‌افشان و رویش شاخه‌ها را در زمان نصب سایبان در نظر بگیرید.
    
12. عدم حفاری کردن زیر و اطراف ریشه‌ها:
    از دیگر متدهای باغداری در تابستان عدم حفاری در زیر و اطراف درختان باهدف پیشگیری از آسیب به ریشه‌های بسیار حساس درختان است. چراکه هرگونه آسیب به آن‌ها منجر به ضعف یا حتی مرگ درخت می‌شود. بدین ترتیب از هرگونه فعالیتی در تابستان که ممکن است به ریشه‌ها آسیب وارد کند، خودداری کنید.
13. اجتناب از هرس‌های سنگین:
    هرس یکی از مراحل مهم در مراقبت از درختان و گیاهان است، اما باید مراقب باشیم که در هنگام هرس تابستانه، شاخه‌های سالم و زنده جدا نشوند. شاخه‌های سالم برای رشد و توسعه درخت بسیار حائز اهمیت هستند. ولی شاخه‌های شکسته، مرده یا آفت‌زده باعث خطراتی برای درختان شده، بنابراین، بهتر است از بین رفته تا از رشد سالم درختان حمایت کنیم.
14. کاهش کوددهی:
    اصول باغداری در تابستان حکم می‌کند که از مصرف کودهای شیمیایی با نیتروژن بالا در تابستان به دلیل استرس بالا و منابع آبی اجتناب نمایید. چراکه درختان به‌طور طبیعی در فصول گرم رشد خود را کاهش داده اما کود شیمیایی موجب افزایش سرعت رشد و نیاز درخت به آب بیشتر می‌شود. این موضوع در کنار وجود نمک در بسیاری از کودها ریشه‌های درختان را در طول خشک‌سالی آسیب‌پذیر می‌سازد. برای کوددهی نیز بهتر است خاک مرطوب بوده و کود را همراه با آب آبیاری به درخت برسانید.
15. مراقبت در برابر آفات، بیماری‌ها و حشرات:
    علف‌های هرز در کنار آفات، حشرات و بیماری‌ها به درختان استرس زده در گرمای تابستان آسیب بیشتری می‌رسانند. با انواع سموم و مالچ‌های آلی مانند پوست خردشده درخت یا کاه چوب کاج از رشد علف‌های هرز و آفات جلوگیری کنید.
    
16. کاشت همراه:
    کاشت همراه یعنی کاشت گیاهان بلند و مقاوم‌به‌گرما در اطراف گیاهان حساس‌تر و سایه دوست باهدف دفع آفات، جذب گرده‌افشان‌ها و ایجاد سایه‌بان طبیعی در برابر گرمای تابستان در باغ انجام می‌پذیرد.
    نکات مهم باغداری در فصل تابستان:
    اقدامات متعددی وجود دارد که باغداری در تابستان را بی مخاطره‌تر و توان باغداران را در مقابله با معضل کم‌آبی، تمایل گیاهان به رویش فراوان و وجود احتمال گرمازدگی در باغات و مزارع بالا می‌برد. در این بخش تمهیداتی که در جهت جلوگیری از شرایط خشک‌سالی و کم‌آبی در فصل تابستان سودمند هستند را ذکر می‌کنیم.
    
17. انجام فرآیند آبیاری در ساعات اولیه صبح:
    صبح زود دقیقاً ساعات ۵ و ۶ بهترین زمان آبیاری در تابستان به دلیل خشک شدن سریع شاخ و برگ و عدم تکثیر قارچ، محافظت از آب در برابر تبخیر، خنکی زمین و هوا و جذب حداکثری مقدار آب به ریشه‌ها است.
18. استفاده از کودهای پتاسه:
    کودهای پتاسیم نقش مهمی در افزایش مقاومت گیاهان به خشکی و کم‌آبی داشته و سبب تقویت عملیات فتوسنتز و رسیدن بهتر مواد مغذی به گیاهان شده و از پژمردگی، کاهش رشد ساقه‌ها و ریشه، ایجاد تنش در برابر گرما و حرارت زیاد، سوختگی برگ و میوه‌ها، گیاهان را محافظت می‌کنند. بالا رفتن مقاومت گیاهان در برابر حشرات و آفات، فعال‌سازی آنزیم‌های گیاهی و ارتقا مقاومت گیاه در برابر شرایط خشک‌سالی و خشکی هوا نیز از دیگر ثمرات خوب تزریق کودهای پتاسه است.
19. تنک کردن میوه‌ها:
    در شرایط بحرانی حذف کامل میوه یا تنک کردن نیز از نکات مهم باغداری در تابستان محسوب می‌شود. چراکه در زمان کمبود آب که جان درخت درخطر است، حفظ درخت مهم‌تر از محصول آن می‌باشد، لذا برای مواجه با کم‌آبی چاره‌ای جز اجرای فرآیند تنک کردن وجود ندارد.
20. استفاده از سیستم آبیاری بهینه:
    اعمال سیستم قطره‌ای و زیرسطحی به‌جای آبیاری غرقابی مانع هدر رفت آب‌شده و کاهش میزان شسته شدن زمین و اتلاف کود و مواد مغذی را نیز به دنبال دارد. البته به دلیل دسترسی بهتر به آب گیاهان رشد بهتری نیز خواهند داشت.
21. انجام فرآیندهای کاهنده تبخیر:
    برای کاهش تبخیر در باغات و مزارع می‌توان از روش‌های مختلفی بهره برد. استفاده از پوشش‌های کاه و کلش، پلاستیک و … در کف باغ، انتقال آب از داخل لوله‌های پلاستیکی به‌جای جوی، شخم سطحی پس از هر آبیاری جهت فشرده شدن خاک، پخش کود آلی پوسیده کم ازت در محل آبگیر درختان، استفاده از مواد جذب‌کننده رطوبت (پرلیت) و ایجاد استخر ذخیره آب و جمع‌آوری آب باران و برف از این عملیات سودمند هستند.
    
22. هرس سبز:
    هدف اجرای هرس سبز در روزهای میانی تابستان، کاهش نیتروژن محرک رشد، ذخیره پتاسیم در درخت، ایجاد شرایط مساعد جهت حذف ترک‌ها، پیشگیری از ضعف درخت و نیز کاهش میزان نیاز آبی می‌باشد. حذف پاجوش‌ها و شاخه‌های تابستانی، هرگونه رشد عمودی و شدید، بریدن شاخه‌های جدید با طول بیش از 20 سانتی‌متر در این نوع هرس از نکات باغداری در تابستان محسوب می‌شوند.

کشاورزی در فصل تابستان

کشاورزی در فصل تابستان اگر با برنامه‌ریزی و رسیدگی همراه شود، محصولات باغی و زراعی کم‌نظیری را به عمل می‌آورد. بدین ترتیب در فصل تابستان، کشاورزان به فعالیت‌های مختلفی برای نگهداری و پرورش محصولات کشاورزی می‌پردازند. چراکه فصل تابستان برای کشاورزان فرصتی است تا محصولات خود را به بهترین شکل ممکن پرورش داده و به بازار عرضه کنند.

برای آنکه کشاورزی و باغداری در تابستان با موفقیت انجام پذیرد پیگیری این نکات مهم است:

• استفاده از کودهای آلی برای تقویت خاک
• برداشت محصولات به‌موقع و در زمان مناسب
• مراقبت از گیاهان در مقابل گرما و آفتاب
• استفاده از روش‌های حفظ رطوبت خاک
• برنامه‌ریزی برای ذخیره‌سازی محصولات
• تهیه کمپوست از باقیمانده‌های گیاهی
• استفاده از گیاهان تابستانه مقاوم‌به‌گرما و خشکی
• خنک کردن محیط

سؤالات متداول

1. چطور می‌توان باغچه‌ای در تابستان ایجاد کرد که به آبیاری زیاد نیاز نداشته باشد؟
   استفاده از گیاهان مقاوم به خشکی مانند کاکتوس، تنظیم سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، مصرف پوشش‌های گیاهی مانند پوشش خاک مولد برای حفظ رطوبت خاک و استفاده از مصنوعات طبیعی مانند تراشه‌های چوبی یا پوست میوه‌ها به‌عنوان پوشش خاک از بهترین راهکارها است.
2. چه گیاهانی در فصل تابستان بهترین عملکرد رادارند؟
   در فصل تابستان، گیاهانی که نیاز کمتری به آب دارند معمولاً بهترین عملکرد رادارند. گیاهانی مانند آفتابگردان و گل محمدی گرما را تحمل کرده، همچنین گیاهانی مانند خیار و گوجه‌فرنگی که نیاز زیادی به نور خورشید داشته، در تابستان عملکرد خوبی دارند.