خرید و طریقه مصرف کود فسفات در زعفران

کود فسفات منبع اصلی عنصر “فسفر” برای گیاه است. فسفر نقش مهمی در رشد ریشه‌ها، ذخیره‌سازی انرژی، و تشکیل گل دارد. زعفران با داشتن پیاز مادری زیر خاک، ریشه‌های قوی و سالم لازم دارد تا بتواند مواد غذایی را ذخیره کرده و در فصل گل‌دهی، انرژی کافی برای تولید گل و کلاله‌ باکیفیت داشته باشد. نبود فسفر کافی باعث ضعف ریشه، کاهش تعداد گل، و کوچک شدن پیاز می‌شود.

فسفر باعث تحریک تقسیم سلولی در بخش مریستم پیاز و توسعه سیستم ریشه می‌شود. این کار جذب آب و عناصر غذایی را افزایش داده و پیاز مادری را در برابر بیماری‌ها و تنش‌های محیطی قوی‌تر می‌کند. همچنین فسفر باعث می‌شود پیازهای دختری در فصل رشد، وزن و اندازه بیشتری پیدا کنند که این امر مستقیماً بر عملکرد سال بعد اثر مثبت دارد.

در زعفران، گل‌انگیزی قبل از خروج گل از خاک و در ماه‌های پایانی تابستان آغاز می‌شود. فسفر انرژی لازم برای تشکیل جوانه‌های گل را فراهم کرده و فعالیت‌های آنزیمی و متابولیکی را در پیاز فعال می‌کند. در نتیجه پیاز بخشی از انرژی خود را به جای رشد برگ، به ساخت گل اختصاص می‌دهد. این روند باعث افزایش تعداد گل‌ها و در نهایت افزایش برداشت زعفران می‌شود.

بیشترین اثر فسفر بر گل‌دهی زمانی است که حداقل ۴ تا ۶ هفته قبل از آغاز تشکیل جوانه گل (شهریور و مهر) در خاک وجود داشته باشد. بنابراین مصرف کود فسفاته قبل از آبیاری اول یا در اواخر تابستان، بهترین زمان برای حداکثر اثرگذاری بر گل‌انگیزی است.

در ایران برندهایی مثل سوپر فسفات تریپل کیمیاکشت و DAP کیمیاکشت کیفیت بالایی دارند. مهم این است که درصد فسفر بالا (۴۶٪) باشد و ناخالصی کمی داشته باشد. کودهای وارداتی معتبر یا تولیدکنندگان داخلی با استاندارد کیفیت بالا بهترین گزینه هستند.

در خاک‌های آهکی و pH بالا، فسفر به راحتی در ترکیب با کلسیم تثبیت شده و برای گیاه غیرقابل استفاده می‌شود. به همین دلیل استفاده از کود سوپر فسفات تریپل یا فسفات مونوآمونیوم (MAP) که حلالیت بالاتری دارند، مؤثرتر از کود اور فسفات است. همچنین ترکیب فسفات با کود دامی پوسیده باعث افزایش جذب آن می‌شود.

(TSP) منبع خالص فسفر ۴۶٪ است و نیتروژن ندارد، در حالی که DAP علاوه بر ۴۶٪ فسفر، حدود ۱۸٪ نیتروژن هم دارد. اگر خاک به نیتروژن نیاز دارد یا برگه آزمایش خاک کمبود این عنصر را نشان می‌دهد، DAP انتخاب بهتری است. ولی برای گل‌انگیزی خالص و بدون رشد بیش‌ازحد برگ، TSP مناسب‌تر است.

مصرف زیاد فسفر می‌تواند باعث شوری خاک، کاهش جذب عناصر ریزمغذی مثل روی، آهن و منگنز، و اختلال در تعادل غذایی گیاه شود. همچنین در خاک‌های آهکی، فسفر اضافی به سرعت تثبیت می‌شود و عملاً هدر می‌رود و باعث آلودگی محیط‌زیست می‌گردد.

فسفر به دلیل تحرک کم در خاک، برای محلول‌پاشی مؤثر نیست، مگر در ترکیبات خاصی مثل کود ۱۰-۵۲-۱۰ یا فسفات مونوآمونیوم که حلالیت بالایی دارند. محلول‌پاشی بیشتر برای تقویت سریع گیاه در مراحل حساس مثل قبل از گل‌دهی کاربرد دارد.

این کود NPK با فسفر بالا، برای تحریک ریشه‌زایی و گل‌دهی استفاده می‌شود. بهترین زمان مصرف آن قبل از آبیاری اول (شهریور-مهر) و یا در اوایل رشد رویشی است. قابلیت محلول‌پاشی و کاربرد در سیستم آبیاری قطره‌ای دارد.

اور فسفات حلالیت کمی دارد و اثر آن تدریجی است. برای خاک‌هایی که نیاز به آزادسازی آهسته فسفر دارند یا به دنبال اثر بلندمدت هستند مناسب است، ولی برای گل‌انگیزی سریع و فوری توصیه نمی‌شود.

کود حیوانی به دلیل داشتن ماده آلی و اسیدهای آلی، باعث افزایش حلالیت فسفر و کاهش تثبیت آن در خاک‌های آهکی می‌شود. این ترکیب، کارایی مصرف فسفات را بالا برده و جذب آن را تسهیل می‌کند.

برای مزارع تازه کاشته شده، بسته به آزمون خاک، معمولاً ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم TSP یا DAP در هر هکتار توصیه می‌شود. این مقدار در چال‌کود پاییزه همراه با کود دامی استفاده می‌شود.

در مزارع چندساله (قدیمی)، نیاز فسفر کمتر است و معمولاً ۷۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم TSP یا DAP در هکتار کفایت می‌کند، مگر اینکه آزمون خاک کمبود جدی نشان دهد.

فسفات‌ها را نباید با کودهای حاوی کلسیم یا منیزیم مخلوط کرد چون رسوب ایجاد می‌شود. با این حال، می‌توان آنها را با کودهای پتاسه یا کودهای حاوی نیتروژن (مثل اوره) مخلوط کرد، البته بلافاصله پس از مخلوط‌ کردن باید مصرف شوند.

آزمون خاک میزان فسفر قابل جذب و pH خاک را مشخص می‌کند، که بر اساس آن مقدار و نوع کود فسفاته تعیین می‌شود. این کار از مصرف بی‌رویه و هزینه اضافی جلوگیری می‌کند.

MAP حلالیت بالاتری در خاک‌های قلیایی دارد، pH اطراف ذرات کود را کمی اسیدی می‌کند و جذب فسفر را افزایش می‌دهد. DAP نیتروژن بیشتری دارد اما pH اطراف دانه را قلیایی‌تر می‌کند که ممکن است در خاک‌های بسیار آهکی، جذب فسفر را کمی کاهش دهد.

قیمت آن تابعی است از قیمت جهانی کود، نرخ ارز، هزینه حمل، تعرفه گمرکی، فصل خرید، و میزان عرضه و تقاضا. نوسانات سیاسی و اقتصادی جهان نیز تأثیر زیادی دارد، مثل جنگ اوکراین که باعث جهش قیمت شد.

بله. تغذیه فسفر کافی باعث افزایش سنتز رنگدانه‌ها و ترکیبات معطر در کلاله می‌شود. نتیجه آن، زعفرانی با رنگ قرمزتر، عطر قوی‌تر و ارزش بازار بالاتر است.

در شرایط کم‌آبی، کود فسفاته بهتر است به صورت نواری یا نزدیک به ریشه و همراه با سیستم آبیاری قطره‌ای مصرف شود. استفاده از کودهای محلول مثل MAP یا 10 52 10 در آبیاری نیز کارایی را بالا می‌برد.