در این مطلب بیشتر باب این منبع تغذیه گیاهی و موضوعات پیرامون آن سخن می‌گوییم تا اگر تازه‌کار در حوزه کشت و زرع هستید تا حدودی شناختتان در مورد این نهاده‌های کشاورزی افزایش یابد.

کود شیمیایی چیست؟

تمامی منابع غذایی که به‌صورت دستی در اختیار گیاهان قرار گیرند، کود نامیده می‌شوند. ولی هرگاه این کودها را از فرآیندهای شیمیایی به دست آورند، آن را کود شیمیایی یا غیر ارگانیک می‌خوانند. کود گونه‌های دیگری نیز داشته که می‌توان از آن به ارگانیک (آلی) و بیولوژیک (زیستی) اشاره نمود. در میان گزینه‌های یادشده، نمونه‌های شیمیایی جذب بالاتری داشته و سریع‌تر فرآیند تجزیه را سپری می‌کنند. ازاین‌رو در میان کشاورزان و باغداران محبوبیت فراوانی داشته و در فازهای جامد، مایع و گاز عرضه می‌شوند. بدون این عناصر صنعتی تأمین غذای جوامع با مشکلات حادی روبرو شده و گرسنگی و قحطی کشورها را در برمی‌گیرد.

انواع کود شیمیایی

کود شیمیایی ‌بر اساس ترکیبات و میزان خلوصشان دارای انواع مختلف ازت، فسفات و پتاسیم است. به خاطر همین تنوع نحوه مصرف، زمان کود دهی و نتایج متفاوتی را بر روی گیاهان از خود نشان می‌دهند. فقط دقت داشته باشید هرکدام از این دسته‌ها خود شامل موارد دیگری نیز هستند که این موضوع تنوع کود شیمیایی را دوچندان ساخته و کشاورزان را برای انتخاب نوع مناسب، نیازمند تحقیق و بررسی نموده است.

آشنایی با انواع کود ازت (کود سفید):

کودهای ازت از دسته محصولات حاوی نیتروژن هستند که در انواع مدل‌های نیترات (نیترات سدیم، نیترات کلسیم، نیترات پتاسیم)، آمونیاک (سولفات آمونیوم، آمونیوم کلرید)، نیترات آمونیاک (نیترات آمونیوم و نیترات آمونیوم کلسیم) و کودهای آمیدی (اوره) عرضه می‌گردند. حلالیت بالای این کودها در آب و امکان استفاده حتی در زمان آبیاری از مهم‌ترین ویژگی‌های این محصولات است.

آشنایی با انواع کود فسفات (کود سیاه):

کود شیمیایی دارای فسفات را نیز امروزه در انواع مختلف فسفات محلول در آب با فرمول H2PO4 شامل (سوپر فسفات منفرد، سوپر فسفات دوبل، سوپر فسفات سه‌گانه)، فسفاتیک محلول در اسیدسیتریک با فرمول H3PO4، فسفات نامحلول (فسفات راک و پودر استخوان) و سوپر فسفات می‌توان یافت و مورداستفاده قرارداد.

 آشنایی با انواع کود پتاسیم:

به کمک انواع کود شیمیایی پتاسیمی می‌توان نیازهای گیاهان به پتاسیم را برطرف نمود. کودهای پتاسیمی نوع پیچیده‌ای بوده که با درصدهای مختلفی بسته به ترکیباتشان نام‌گذاری می‌شوند. در حال حاضر انواع مختلفی از این کود در بازارهای جهانی دادوستد شده که بانام‌های سولفات پتاسیم، کود 36 12 12 و پتاس حجیم‌شده عرضه می‌گردند. البته از گونه‌های دیگر این کود می‌توان به کریستالون نیز اشاره نمود که برای گیاهان آپارتمانی و کشاورزی استفاده فراوانی دارد.

کامل‌ترین نوع کود شیمیایی:

کودی که از سه عنصر اصلی پتاسیم، فسفر و نیتروژن به‌صورت هم‌زمان اما با درصدهای مختلف بهره برده باشد، کامل‌ترین نوع کود شیمیایی است. از مزایای این نوع کود باید به عدم محدودیت در زمان استفاده (مناسب برای زمان کشت، داشت و برداشت)، بی‌نیازی به کودهای تک عنصری و دریافت نتایج شگرف بعد از استفاده؛ اشاره نمود. کودهای کامل با علامت اختصاری NPK و با انواع روش‌های تولید مانند تشکیل دانه به کمک بخار (Steam Granulation)، تشکیل دانه با واکنش شیمیایی (Chemical Granulation)، فشردگی (Compaction) و آمیختگی (Bulk Blending) تهیه می‌شوند. با تهیه این کودها گویی در یک زمان واحد به‌تمامی مدل‌های کودهای شیمیایی دست‌یافته‌اید. ازاین‌رو در میان باغداران و کشاورزان از محبوبیت بالایی برخوردار هستند.

نحوه مصرف کود شیمیایی

انتخاب و گزینش نحوه صحیح مصرف این کود به مؤلفه‌هایی مانند زمان، میزان مصرف، روش کوددهی و نوع تأثیر عناصر موجود در کود بستگی دارد. بدین ترتیب بدون در نظر گرفتن این فاکتورها نمی‌توان یک روش بهینه را پیاده‌سازی نمود. کشاورزان حرفه‌ای با ارزیابی مؤلفه‌های یادشده کوددهی را به صورتی دقیق انجام و نتایج درخشانی را عاید خود می‌سازند.

 نحوه مصرف کود بر اساس زمان:

زمان تزریق کود کشاورزی باید دقیقاً متناسب بازمان نیاز محصول و نوع تحرک مواد تشکیل‌دهنده کود تنظیم شود. این دقت نظر به رفع کمبودهای تغذیه‌ای گیاه و افزایش اثربخشی کود کمک شایانی می‌نماید. در غیر این صورت جز هدر رفتن کود و رسوب آن در لایه زیرین خاک نتیجه دیگری عاید کشاورزان نمی‌شود.

نحوه مصرف کود بر اساس میزان مصرف:

مسلماً هر گیاه به حجم مشخصی از کود شیمیایی نیاز دارد که بیشتر از آن سبب سوختن ریشه و کمتر از آن باعث کاهش انرژی خاک برای تأمین نیازهای گیاه می‌شود. بدین ترتیب برای یک مصرف اصولی نیاز گیاه باید در اولویت قرار گیرد و بر آن اساس حجم کوددهی تعیین گردد.

 نحوه مصرف کود بر اساس روش کوددهی:

بسته به آنکه کشاورزان و باغداران کدام‌یک از روش‌های کوددهی مانند محلول‌پاشی، ایجاد چال، روش نواری (خطی) و پخش در سطح را انتخاب نمایند، طبیعتاً نحوه مصرف کود نیز متفاوت است. البته دقت نمایید هر نوع کودی روش مخصوص به خود را می‌طلبد که فقط در آن حالت تمامی اثربخشی خود را ارائه می‌دهد.

 نحوه مصرف کود بر اساس عناصر موجود در کود:

با بررسی تخصصی خاک می‌توان کود شیمیایی با عناصر مناسب‌تر را انتخاب و با این ترفند از اختلال در جذب عناصر کود پیشگیری نمود. برای مثال خاک‌های اسیدی به کودی مختص خود نیاز دارند و به‌هیچ‌وجه با کود خاک‌های شور به باروری لازم نمی‌رسند. پس برای یک مصرف اصولی به ترکیبات کود توجه ویژه نمایید.

راهنمای انتخاب کود شیمیایی مناسب

به دلیل تنوع فراوانی که در میان انواع کود شیمیایی وجود دارد. نکات زیادی برای انتخاب این محصول باهدف دریافت نتیجه مورد تأیید، باید مدنظر قرار گیرد. از عمده این نکات به چندین مورد مهم‌تر اشاره می‌کنیم تا انتخابی ایدئال‌تر و تخصصی را عاید شما سازیم.

1- اولین نکته: بررسی شرایط فیزیولوژیک گیاهان

گاهی هدفتان تهیه کود برای مزارع و باغات بوده، اما در برخی مواقع نیز تصمیم به پوشش گیاهان آپارتمانی خود به کمک کود شیمیایی دارید. بدین ترتیب بررسی موقعیت خاک و شرایط فیزیکی و زیستی گیاه برای انتخاب یک کود مناسب بسیار ضروری است. در غیر این صورت از مصرف کود نتیجه معکوس دریافت می‌کنید.

2- دومین نکته: شرایط آب و هوایی منطقه

زمان کوددهی در مناطق مختلف بسته به شرایط آب و هوایی متنوع است. بدین ترتیب باید کودی انتخاب شود که در آن بازه زمانی بهترین عملکرد را از خود بروز دهد. بر این مبنا نوع آب‌وهوا نیز از مؤلفه‌های مهم در گزینش کودهای شیمیایی محسوب می‌شود که نباید مورد بی‌توجهی قرار گیرد.

3- سومین نکته: عملکرد برداشتی کشاورز

عملکرد برداشتی کشاورز در سال‌های جاری و صرفه اقتصادی مورد انتظار کشاورز نیز از عوامل تأثیرگذار بر انتخاب است. گاهی برداشت کم در سال‌های پیشین نیاز خاک به کوددهی بیشتر را نشان می‌دهد، اما بهره‌برداری حداکثری از زمین می‌رساند که نیاز چندانی به‌صرف غیرمعمول کود نیست. البته میزان کود مصرفی نیز در کنار نوع این محصول برای دریافت بهترین بهره مهم می‌باشد.

انواع مزایای کود شیمیایی

برای ذکر مزایای کود شیمیایی به موارد متعددی برمی‌خوریم که با ارزیابی آن‌ها درمی‌یابیم، استفاده از این محصولات در دنیای کنونی ما یک ضرورت است. بدون کودهای شیمیایی درواقع نمی‌توان نیاز به غذای انبوه جمعیت جهان را پاسخگویی نمود. بدین ترتیب بشر چاره‌ای جز جنگل‌زدایی و یورش بی‌رحمانه به مراتع طبیعی برای رسیدن به حجم قابل‌قبول غذا ندارد. باهم برخی از مهم‌ترین این مزایا را ازنظر می‌گذرانیم.

تأمین عناصر اساسی رشد گیاه:

تا حد امکان سعی می‌شود، ترکیبات موجود در کودها توانایی برطرف نمودن انواع نیازهای تغذیه‌ای گیاه را داشته باشند. این عناصر از ویتامین و مواد معدنی شروع و تا ترکیبات صنعتی ضروری برای رشد، ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و افزایش حاصلخیزی خاک را دربردارند. بدین ترتیب توانایی بهبود فرآیندهای سلولی گیاه، افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها و رشد روزافزون گیاه از عهده این کودها برمی‌آید.

 تنظیم عناصر تشکیل‌دهنده خاک:

در برخی مناطق خاک از وجود برخی عناصر به حدی غنی است که باعث سوختن ریشه گیاهان می‌شود، اما در مقابل در بعضی مکان‌ها فقر مواد مغذی در خاک موج میزند. با انتخاب نوع مناسب کود شیمیایی می‌تواند این کمبود و وفورهای بی‌رویه را مدیریت نمود و خاکی مساعدتر برای کشت و زرع را پدید آورد و تولیدات گیاهی را به حداکثر ممکن رساند.

 امکان کشت یکسان در هرسال:

برای رفع مشکل غنی بودن لایه‌های رویی خاک و ضعیف بودن لایه‌های زیرین، کشاورزان ناچار هستند در هرسال زراعی محصولات خود را تغییر دهند. بدین ترتیب به غنی‌سازی خاک بپردازند که این امر هزینه و انرژی فراوانی را از آن‌ها صلب می‌کند. با ورود کود شیمیایی دیگر نیازی به طی چنین پروسه سختی نیست. چراکه خاک در تمامی سطوح غنی و بارور می‌شود.

 قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تر:

قیمت کود شیمیایی در مقایسه با دیگر نمونه‌ها مانند ارگانیک (آلی) و بیولوژیک (زیستی) ارزان‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است. البته از جذب سریع‌تر و تأثیر فوری این ترکیبات بر روی گیاهان نیز نمی‌توان صرف‌نظر نمود که به‌راستی هزینه این عناصر را برای کشورها بسیار اقتصادی نموده است.

افزایش بهره‌وری زمین‌های بایر:

با کود شیمیایی می‌توان حتی زمین‌های بایر، شور، اسیدی و قلیایی را نیز احیا و به بازده بالا رساند. حجم بالایی از زمین‌های بسیاری از کشورها قابل‌کشت نبوده و وجود مواد معدنی کم و آفات آن‌ها را بلااستفاده گذاشته است. کودها توانایی عالی خود را حتی در این زمین‌ها نیز نشان داده و به‌خوبی باغ‌ها و مزارع سرسبزی را در چنین زمین‌های بی‌مصرفی احداث می‌کنند که حیرت‌آور است.

انواع معایب کود شیمیایی

کود شیمیایی با ورود به جوامع کشاورزی در سطح جهان توانسته 40 تا 60% منابع غذایی مردمان را به‌راحتی تأمین نماید. با حذف این ماده، فرایند تولید غذا در جهان با خلل و نقص فراوانی مواجه شده و برآورده سازی مایحتاج غذایی افراد وارد چرخه‌های افت‌وخیز شدیدی می‌شود. بااین‌وجود مضراتی را نیز برای این عناصر شیمیایی ذکر می‌کنند که بررسی آن‌ها برای فعالان حوزه‌های کشت، داشت و برداشت ضروری است تا به مصرف بهینه این کودها اکتفا کنند و از رهاسازی بیش‌ازحد این مواد در طبیعت اجتناب نمایند.

تغییر میکروارگانیسم‌های خاک:

اسیدیته کود شیمیایی باعث تغییر PH و به‌تبع آن تغییر میکروارگانیسم‌های خاک و ایجاد اختلال درروند طبیعی رویش گیاهان می‌گردد. این موضوع به معنی رشد بی‌رویه آفت‌ها و نابودی میکروب‌های مفید خاک در طی یک دوره طولانی مصرف کودهای شیمیایی است که بسیار خطرناک به نظر می‌رسد.

آلودگی آب‌های زیرزمینی:

در صورت مصرف بی‌رویه کود شیمیایی مقداری از آن به سطوح زیرین خاک نفوذ کرده و بانفوذ در آب‌های زیرزمینی به لایه‌های روسی رسیده و یک‌لایه مقاوم را می‌سازد. این فرایند خطرات جدی را برای زیست و حیات بلندمدت بشر ایجاد می‌کند که غیرقابل‌انکار است.

نابودی خاک و گیاه:

مصرف کوتاه‌مدت کودهای شیمیایی گیاهان را فربه و انرژی خاک را برای رویش نمونه‌هایی با باروری بیشتر تقویت می‌کند. ولی همین امر در طولانی‌مدت امراض گیاهان را افزایش و خاک را دچار فرسایش می‌سازد. بدین ترتیب مصرف مدیریت‌شده کودها از ضروریات است.

 تولید گازهای گلخانه‌ای مضر:

گازهای نیتروژن تولیدشده از کودهای شیمیایی عموماً بیشتر از نیاز گیاهان بوده و این امر سبب انتشار این گازها در هوا می‌شود. این گازهای گلخانه‌ای تولیدی بسیار برای جو و زندگی سالم انسان زیان‌بار هستند و مضرات زیست‌محیطی فراوانی را به بار می‌آورند.

 ورود ترکیبات شیمیایی به هرم غذایی انسان:

با ورود ترکیبات شیمیایی به خاک، آب‌وهوا نمی‌توان از انتقال آن‌ها به چرخه غذایی انسان اجتناب نمود. بدین ترتیب مصرف مشتقات کود شیمیایی خطرات جدی برای سلامتی انسان دارد. به همین دلیل کشاورزان را دائماً از مصرف بی‌رویه این کودها بر حذر می‌دارند.

خرید کود شیمیایی

امروزه خرید کود شیمیایی به دلیل اشغال فضای محدود و نگهداری آسان موردتوجه بسیاری از کشاورزان است. مواد مغذی موجود در آن به نسبت رطوبت بیشتر بوده، به همین دلیل مواد کیفی را ارائه می‌کنند که با ساختار خاک بسیار سازگار است. ریزمغذی‌های موجود در کود شیمیایی به‌مرور و آرامی در اختیار گیاه قرارگرفته و گیاه را در طول فرایند رشد تا مرحله برداشت حمایت می‌کنند. این کودها را می‌توان برای اهداف خاص فرموله نمود و با آن خاک‌ها با شرایط ویژه را پوشش داد. قیمت ارزان این نهادهای کشاورزی تهیه آن‌ها را برای تمامی اقشار کشاورزان امکان‌پذیر می‌سازد.

قیمت کود شیمیایی

عوامل بسیاری قیمت کود شیمیایی را دارای نوسان می‌سازند. اگرچه گمان می‌رود، نوع ترکیبات موجود در این محصول صنعتی تنها عامل تأثیرگذار بر قیمت این محموله است اما با بررسی میدانی متوجه بسیاری از فاکتورهای دیگر نیز می‌شویم که برای آگاهی شما در قالب یک جدول بدان‌ها اشاره می‌کنیم.

مشاوره تخصصی خرید انواع کود شیمیایی توسط کیمیاکشت

درصورتی‌که برای انتخاب کود دچار تردید شده یا از میان انواع کود شیمیایی گزینش نوع مناسب آن برایتان دشوار است. مشاوره‌های تخصص شرکت کیمیاکشت می‌تواند، راه گشا باشد. ازآنجایی‌که کودها مصارف خانگی و کشاورزی را پوشش می‌دهند، بسیاری از افراد تمایل به تهیه آن‌ها برای رسیدن به محصولاتی باکیفیت دارند. ولی مسلماً کودهای گیاهان آپارتمانی با نمونه‌های مناسب باغات و زمین‌های زراعی متفاوت است. در این میان حضور یک مشاور کاردان برای انتخابی صحیح به‌شدت احساس می‌شود.

سؤالات متداول

1- کود شیمیایی مناسب چه گیاهانی است؟

تمامی انواع گیاهان را می‌توان به کمک کود شیمیایی تقویت و احیا نمود. به همین دلیل صنعتگران طیف وسیعی از کودها را تولید نموده تا به کمک آن‌ها بتوانند، انواع گیاهان زینتی، گلخانه‌ای، باغی و زراعی را بهره‌مند سازند.

2- جایگاه ایران در تولید کود شیمیایی در چه رتبه‌ای است؟

باوجود منابع عظیم پتروشیمی و نفت و گاز ایران در جایگاه رفیعی ازنظر تولید کود شیمیایی قرارگرفته است. از طرفی نیاز کشور به خودکفایی سبب شده، جهاد کشاورزی برای تولید حداکثری و تأمین نیازهای کشاورزان بومی تمامی روستاها همتی مضاعف را صورت دهد.

3- بزرگ‌ترین کشور مصرف و تولیدکننده کود شیمیایی کدام موارد هستند؟

در حال حاضر بزرگ‌ترین کشور مصرف‌کننده کودهای شیمیایی کشور چین است. بعدازآن، هند، برزیل، اندونزی، ایالات‌متحده، کانادا، روسیه، ویتنام و فرانسه نیز در جایگاه‌های رفیعی قرار دارند. ولی شرکت‌های استرالیایی بیشترین ارزش فروش و صادرات این محصول را به نام خود ثبت نموده‌اند.

4 – تفاوت کود شیمیایی با کود طبیعی چیست؟

کودهای دامی، کودهای سبز مرغی و کمپوست در دسته کودهای طبیعی قرار می‌گیرند. این نوع کودها در کشورهای اروپایی به‌صورت سالانه به میزان 9 میلیون تن تولید می‌شوند. ولی کود شیمیایی همان‌طور که گفتیم از مواد معدنی تهیه و دوسوم از کل کودهای تولیدی در جهان را به خود اختصاص می‌دهد.

5- چه ریزمغذی‌هایی در کود شیمیایی وجود دارد؟

از انواع ریزمغذی‌های موجود در کود شیمیایی می‌توان به بور، کلر، مس و آهن اشاره نمود که هرکدام رسالت انجام فرایندی را بعد از ورود به خاک‌دارند. ولی دسته‌های دیگری از ریزمغذی‌ها مانند منگنز، کود مولیبدن، نیکل و روی نیز وجود دارند که اگر در کود شما یافت شوند، آن را از هر نظر غنی و پربار می‌سازند.

6- کود شیمیایی برای چه محصولی مناسب است؟

بسته به نوع محصول و خاک منطقه باید کود شیمیایی انتخاب شود. برای مثال از کود نیترات آمونیوم برای گیاه چای و سولفات آمونیوم برای شالیزارهای برنج و اوره برای مناطق گذری و خشک باهدف پیشگیری از اتلاف نیتروژن استفاده فراوانی می‌شود.