بستر کشت گلخانه درواقع کشتی بدون خاک معمول و رایج بوده و سیستمی متشکل از فضای جامد یا مایع برای رشد ریشه گیاه است. این سیستم کمک میکند، حتی فقیرترین مناطق خاکی با کمبودها و محدودیتهای موجود، مجدداً در فضایی غیرطبیعی احیاشده، بدون آنکه در رشد ریشه گیاهان این حوزه خللی وارد شود. ازاینرو بستر کشت گلخانه درواقع نوعی خاک مساعد شده و مملو از املاح معدنی اما بهصورت غیرواقعی با توان جبران و غلبه بر عوامل فقیر کننده خاک است.
پس طبیعی بوده برای پرورشدهندگان گلخانهای از ارزشمندی بالایی برخوردار باشد. میتوان در این بستر ویژگیهای خاک طبیعی را یافت و با تکیهبر آن به رفع نیازهای حوزه کشاورزی و پرورش محصولات گلخانهای به کمک این مهمترین اجزای کشت پرداخت.
افزایش نیاز جهانی به غذا بستر کشت گلخانه را تمهیدی عالی برای توانمند ماندن جوامع در رفع احتیاج هرروزه به تغذیه ساخته است.
بستر کشت گلخانه چیست؟
بستر کشت گلخانه را باید به مواد جامد متخلخل شبیهسازیشده با خاک اطلاق نمود که به مواد معدنی و عناصر مهم و موردنیاز کشت تجهیز شدهاند. این بسترها متناسب با نوع گیاهی که قصد کاشت آن راداریم، شخصیسازیشده، بنابراین در زمان انتخاب بستر توجه به نوع گیاه الزامی است. وجود این بسترها سبب میشود، ریشه گیاه بهترین شرایط را برای رشد و پرورش تجربه نموده و نیازهای کشاورزی و پرورش محصول برطرف شود. نیازهای آبی برخی گیاهان بر احتیاجات خاکی آنها مقدم است و بالعکس، پس بستر کشت گلخانه باید با این شرایط سازگار و بهینه باشد.
انواع بستر کشت گلخانه
در مناطق جغرافیایی که دسترسی به خاک مناسب بسیار سخت و در برخی موارد غیرممکن است، بستر کشت گلخانه وارد عمل شده و به پرورشدهندگان برای رسیدن به شرایطی بهینه برای کاشت و برداشت یاری میرساند. ولی این بسترها برحسب منشأ و روش کشت دارای دستهبندیهای متمایزی هستند که به شرح هر یک میپردازیم.
انواع بستر کشت گلخانه برحسب منشأ:
اینکه بستر کشت گلخانه را از چه متریال و موادی میسازند، سبب شده این بستر ازنظر منشأ دارای گونههای متفاوتی باشد. برای آشنایی بیشتر شما با این موضوع به شرح این مواد میپردازیم.
بستر کشت گلخانه معدنی:
در این بستر تولیدکنندگان میکوشند با انواع سنگ و صخرههای معدنی محیط مناسب کشت را مهیا سازند. بدین ترتیب این نوع بستر خود دارای انواع مختلف دیگری چون پوکه معدنی، زئولیتو، ورمی کولیت، پرلیت، پشم سنگ، سنگریزه و ماسه است.
بستر کشت گلخانه مصنوعی:
بستر کشت گلخانه مصنوعی نیز از مواد خاص مصنوعی و صنعتی برای تولید خود بهره برده و دارای گونههای مختلفی مانند فرمالدئیداور، پلی اورتان، پلاستیک منبسط و اسفنج میباشد که بستر متخلخل برای کشت هیدروپونیک را فراهم ساختهاند.
بستر کشت گلخانه آلی:
در این بستر تا حد توان کوشیده شده تا از مواد طبیعی و عاری از عناصر شیمیایی برای تکمیل استفاده شود. بدین ترتیب این نوع بستر را بر پایه موادی مانند خاک برگ ، تراشه چوب، خاکاره درشت، کوکوپیت (پیت نارگیل)، پوست درختان، سبوس برنج، ورمی کمپوست و پیت (بقایای پوسیده گیاهان در شرایط غیر هوازی در آب) که شامل پیت ماس، پیت علفهای گرامینه و پیت هوموس است، تولید و به پرورشدهندگان گل و گیاه عرضه میدارند.
انواع بستر کشت گلخانه برحسب روش کشت:
باید قبول کرد بستر کشت گلخانه یکی از مدرنترین روشهای کشت بر پایه آب است. ولی این بسترها برحسب روش کشتی که در آنها اجرا میشود، نیز دارای سه گونه متفاوت هستند. بدین ترتیب در این سیستم از سه روش غوطهوری ریشه در آب، قرار گرفتن ریشه در هوای دائماً مرطوب و کشت در محیط جامد همواره مرطوب غیر از خاک بهره میبرند. برای مثال بستر کشت پشم سنگ و ورمی کولیتبه از همان محیطهای جامد مطلوب به دلیل تخلخل بالا محسوب میشوند. ولی بستر کشت گاتر (کانالهای عبور آب) از نمونههایی است که قابلیت اجرای غوطهوری ریشه در آب و در هوا را ارائه میدهد.
خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی بستر کشت گلخانه
بستر کشت گلخانه باید دارای خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاصی باشد تا تمامی شرایط خوب برای کاشت گیاه را ارائه دهد. باهم به بررسی هر یک از این مشخصهها بهصورت جداگانه میپردازیم.
بررسی خصوصیات فیزیکی:
یک بستر کشت گلخانه ایدئال باید دارای مشخصات فیزیکی مانند تخلخل، توانایی در نگهداری و دسترسی به آب و امکان هوادهی خوبی باشد. درواقع تخلخل ریز سبب نگهداری خوب آب و تخلخل درشت باعث هوادهی عالی میشود.
بررسی خصوصیات شیمیایی:
از خصوصیات شیمیایی یک بستر کشت گلخانه خوب نیز باید به عدم وجود فلزات سنگین در ساختار، وجود خواص شیمیایی بیاثر و پایدار، عدم آزادسازی عنصر شور کننده، سمی و رسوب کننده اشاره نمود. البته دسترسی راحت به عناصر معدنی ضروری نیز در این زمره جای میگیرند.
بررسی خصوصیات زیستی:
بسترها با منشأ معدنی از باب زیستی بیاثر و بسترهای آلی تجزیهپذیر زیستی دارند. بدین ترتیب باید از بسترهای زیستی بااحتیاط بیشتری استفاده شود. چراکه مواد آلی باقابلیت تجزیه زیستی بالا میتوانند، آمونیک و مواد سمی گیاهی و ریشههای گیاه زیاد تولید کنند که بسیار مشکلساز است.
آمادهسازی بستر کشت گلخانه
برای آنکه بستر کشت گلخانه را بهتر مدیریت نماییم، انجام فعالیتهایی ضروری است. در این شرایط بوده که تولید حداکثری و برداشت بالا عاید کشاورز میشود. باید قبول کرد که در بستر کشت گلخانه آب و مواد غذایی در حداقل میزان ممکن در اختیار گیاهان قرار میگیرد تا از حداقلها بیشترین برداشت عاید شود. ولی عدم موفقیت در تأمین آب و مواد غذایی پیامدهای زیان باری را برای فعالان این حوزه به دنبال دارد. پس باید بستر بهگونهای ایدئال ساخته شود تا اثرات منفی به بار نیاید.
مرحله اول: انجام عملیات متداول خاکورزی
مرحله دوم: توجه ویژه به وضعیت زیستشناسی خاک
مرحله سوم: نرم کردن محیط کشت جهت افزایش قابلیت نفوذ
مرحله چهارم: ضدعفونی کردن بستر کشت اعم از استریلیزاسیون و پاستوریزاسیون
مرحله پنجم: حذف عوامل بیماریزا، نماتدها، حشرات و علفهای هرز
مرحله ششم: مرطوب کردن محیط کشت متناسب با نیاز گیاه
مرحله هفتم: تنظیم نور متناسب با رشد گیاه
مرحله هشتم: تنظیم تهویه مناسب و دمای خوب
مرحله نهم: انجام عمل پوش و تختهکوبی بر سکویی بالاتر از کف گلخانه
مرحله دهم: کاشت بذر یا نشاء
بهترین بستر کشت گلخانه
برای آنکه بهترین بستر کشت گلخانه را خریداری نموده، بهگونهای که تجربه کشاورزی ما همانند نمونههای در حال کشت، داخل زمینها و خاکهای واقعی باشد، رعایت نکاتی خاص الزامی است. درواقع این بسترها باید به خصوصیات خاصی آراسته باشند تا مساعد و آماده عمل نمایند.
بررسی ویژگیهای ذاتی بستر و تناسب آن با نوع محصول
دارای استحکام کافی و لازم جهت جلوگیری از جابهجای بذر یا قلمه
توانایی ذخیرهسازی آب و تأمین رطوبت کافی برای گیاه
وجود خلل و فرج کافی باهدف تهویه و تنفس پذیری مناسب
جریان یابی خوب آب در بستر
عاری از بذر و علفهای هرز و بیماریها
دارای ظرفیت تبادلی کاتیونی بالا با توان نگهداری از عناصر غذایی
سطح شوری بسیار پایین
دسترسی آسان و قیمت مقرونبهصرفه
شرکت فروش بستر کشت های گلخانه ای
در زمان خرید بستر کشت گلخانه دقت نمایید، شرکت فروشنده محصولی با ویژگیهای شاخصی مانند تمیزی و عدم وجود آلاینده، خاصیت شیمیایی خنثی و پایدار و ظرفیت خوب نگهداری آب را به شما ارائه دهد. بستری که در برابر تغییرات PH مقاوم بوده و قابلیت تبادل کاتیونی متوسط و امکان اجرای زهکشی مناسب را داشته باشد از بهترین بسترهای موجود است. شرکتهای معتبر، فقط توانایی ارائه چنین محصولی را باکیفیت بالا دارند.
راهنمای خرید بستر کشت گلخانه
برای آنکه یک بستر کشت گلخانه مناسب را تهیه نمایید، در ابتدا باید به نوع گیاه (بومی مناطق خشک یا مرطوب) دقت نمایید. گیاهان مناطق خشک به رطوبت کم و مواد آلی زیاد و گیاهان بومی مناطق مرطوب به بسترهای دقیقاً معکوس موارد یادشده، نیاز دارند. از دیگر ویژگیهای یک بستر کشت مناسب باید به امکان زهکشی و تهویه خوب، دارای اجزای مناسب (عناصر معدنی اصلی، افزایش جوانهزنی بذر، مواد مغذی تقویتکننده بذر) و درنهایت قیمت اقتصادی اشاره نمود. در غیر این صورت شرایط ایدئالی را جهت تولیداتی قابلقبول ارائه نمیدهد.
مزایایی بهرهگیری از بستر کشت گلخانه
معمولاً گلخانهها را بر اساس شرایط آب و هوایی احداث کرده، اما در بسیاری مناطق خاک موجود پاسخگویی چنین کشتی نیست. بدین ترتیب از مواد بیاثر و از روشی که کمتر برای توسعه به خاک نیاز باشد، مانند کشت بستر گلخانهای برای پرورش گیاهان استفاده میکنند. این کشت مزایایی به همراه دارد که به ذکر آنها میپردازیم.
غلبه بر مشکل فقیر شدن تدریجی خاک از بسیاری مواد غنی
بینیازی به اجرای سیستم تناوب گلخانهای باهدف بهبود شرایط خاک
قابلیت توسعه محصولات بدون نیاز به خاک و بر مبنای بستر آب
جداسازی محیط ریشه از خاک
پیشگیری از انتقال بیماریهای خاک زاد
نگهداری خوب آب و مواد غذایی
تبادل خوب گازی بین ریشه، اتمسفر و محل استقرار گیاه
هوادهی بهاندازه مناسب
امکان اجرای شبکه زهکشی مصنوعی
اجرای فرآیند نفوذپذیری متعادل در محصولات
ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) مناسب
بهبود کارایی استفاده از آب و مواد غذایی
عدم وجود مشکل شوری و قلیایی
کاهش چندین عملیات زراعی ضروری در خاک
تولید با حجم بالاتر و امکان زودرسی محصولات
معایب استفاده از بستر کشت گلخانه ای
با تمامی مزایایی که احداث بستر کشت گلخانه برای گیاهان دارد، اما باید قبول کرد، تمامی پرورشدهندگان از عهده پرداخت بودجه ابتدایی این روش برنمیآیند. به این دلیل بستر کشت را نمیتوان روشی مقرونبهصرفه حداقل در ابتدای کار دانست. از طرفی نیاز به مدیریت فنی دقیق در طول پروسه کاشت تا برداشت و بروز خسارات سنگین در صورت بیمبالاتی در این فرآیند نیز از دیگر مضرات این روش محسوب میشود. ظرفیت بافری پایین سیستمها، دسترسی اندک به آب و مواد غذایی و حجم بالای محلول بهدستآمده از زهکشی نیز از دیگر معایب این روش بوده که آن را نیازمند نظارت مداوم میسازد.
قیمت بستر کشت گلخانه ای
قیمت بستر کشت گلخانه متناسب باهدفهای کشاورزی که در سردارید، متمایز است. برای مثال برخی از بسترها دارای عناصر معدنی اصلی بوده، اما برخی دیگر در افزایش جوانهزنی بذر توانمندتر هستند و تعدادی دیگر مواد مغذی تقویتکننده بذر را با خود حمل میکنند. بدین ترتیب این موضوع سبب تغییر قیمت در این محصولات میشود. البته معیار دیگری مانند نیاز به نگهداری، احیا و بازسازی در طولانیمدت که برای بسیاری از بسترهای کشت ضروری و برای برخی دیگر غیرضروری است، نیز بر کموکاست قیمت این محصولات کشاورزی تأثیر دارد.
مشاوره تخصصی بستر کشت گلخانه کیمیاکشت
با دریافت مشاوره از کیمیاکشت باب خرید و احداث بستر کشت گلخانهای میتوانید در هزینههای جاری خود صرفهجویی نموده و به نحوه مدیریت فنی صحیح چنین فضایی اشراف کامل یابید. البته نحوه درست زهکشی را بهمنظور حفظ محیطزیست و کاهش پسماندهای مضر نیز آموزش ببینید. درنهایت با یادگیری روش درست نگهداری از انتشار بیماریها بین محصولات در حال کاشت خود نیز جلوگیری کنید.
سؤالات متداول
نقش ریشه درکشت سنتی و بستر کشت گلخانهای به چه صورت است؟
نقش ریشه درکشت سنتی ذخیره آب، تأمین مواد غذایی و نگهداری گیاه است، اما در بستر کشت گلخانهای نگهداری گیاه بر عهده توریهای پرورش گیاه و تأمین مواد غذایی و آب بر عهده رایانهها است. بدین ترتیب تغییرپذیری محیط ریشه درکشت گلخانهای کمتر و رسیدن به نتیجه مطلوب در صورت کنترل و نظارت مستمر شدنیتر است.
برندهای معروف عرضهکنندۀ بستر کشت گلخانهای چه مواردی هستند؟
تجارت سبز، گلباران و بهکام از معروفترین برندهای توزیعکننده بستر کشت گلخانهای هستند که محصولاتی با تنوع بالا و قابلاعتماد را ارائه دادهاند.
