کود کلات آهن یکی از مواد مغذی ضروری برای رشد و سلامت گیاهان است که به‌ویژه در خاک‌های کمبود آهن مورداستفاده قرار می‌گیرد. این کود با فرایند کلاته شدن، آهن را به شکل قابل‌جذب برای گیاهان درآورده و از مسدود شدن و اکسید آن در خاک جلوگیری می‌کند.
استفاده از کود کلات آهن به بهبود رنگ‌پذیری برگ‌ها و افزایش تولید محصول در زراعت‌های مختلف کمک می‌کند.
کلات آهن چیست؟
کلات آهن یک ترکیب شیمیایی است که به آهن قابل‌جذب برای گیاهان اطلاق می‌گردد. همچنین در پزشکی، کلات آهن به‌عنوان مکمل غذایی برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن مورداستفاده قرار می‌گیرد. بدین ترتیب کود کلات آهن به تقویت سیستم ایمنی گیاه کمک کرده و از بروز بیماری‌های ناشی از کمبود آهن مانند کلروز جلوگیری می‌نماید. کلروز به نمایش زردی در برگ‌ها و کاهش فتوسنتز منجر شده که درنهایت به عملکرد محصول آسیب می‌زند. استفاده از این کود به‌ویژه در مزارع زراعی با خاک‌های رسی و سنگین بسیار مؤثر است. چراکه این نوع خاک‌ها معمولاً قادر به حفظ آهن در فرم قابل‌جذب برای گیاهان نیستند.
کلاتورها مولکول‌های کوچکی هستند که به یون‌های فلز متصل می‌شوند و ریز مغذی‌هایی مانند آهن را به‌راحتی در دسترس گیاهان قرار می‌دهند، کلات‌ها عناصر آلی هستند که مانند یک پنجه آهن را به هم متصل می‌کنند، کلمه “chelate” از کلمه لاتین “chele” آمده است که به معنی پنجه خرچنگ است.
مولکول‌های کلاتور مانند یک پنجه محکم بسته شده در اطراف یون‌های فلزی قرار می‌گیرند، بنابراین آهن در محلول موجود می‌ماند و بنابراین در دسترس گیاه قرار می‌گیرد. یک گیاه فقط می‌تواند مواد مغذی را که در آب حل می‌شوند جذب کند. کود کلات آهن کودی مناسب برای رساندن آهن موردنیاز به گیاه است. این بدان دلیل است که آهن در تماس با عناصر دیگر به‌راحتی رسوب می‌کند. با افزودن آهن به محلول از طریق کلات‌ها از تشکیل این رسوبات جلوگیری می‌شود.
استفاده از آهن بدون کلاتور می‌تواند باعث اتلاف وقت و هزینه شود؛ زیرا ممکن است گیاهان قادر به جذب آهن کافی قبل از اکسیدشدن یا شسته شدن از خاک نباشند. Fe-DTPA ،Fe-EDDHA ،Fe-EDTA ،Fe-EDDHMA و Fe-HEDTA همه انواع متداول کلات آهن هستند که ممکن است در برچسب‌های کود مشاهده کنید. در روزهای گرم و آفتابی نباید کلات‌ها را به‌صورت محلول‌پاشی بر روی گیاهان پاشید.
بهترین کلات آهن
از بارزترین مشخصات بهترین کلات آهن قابلیت جذب بالا و قرارگیری راحت در دسترس سلول‌ها است. همچنین کلات آهن باید در محیط‌های مختلف (مانند اسید و قلیایی) حل‌شده و جذب گیاه شود. از دیگر نشانه‌های یک کلات آهن ایده‌آل در ادامه پرده برمی‌داریم.
پایداری و حفظ اثر در شرایط مختلف مانند تغییرات دما و pH متغیر
عدم ایجاد عوارض جانبی
افزایش بیولوژیکی و ذخایر آهن در گیاه
فرمولاسیون مناسب و دارای مصرف راحت
سازگاری با دیگر کودها و مواد معدنی
عمر مفید طولانی و مؤثر در طی زمان
قیمت مناسب و قابل‌دسترس ازنظر اقتصادی (همخوانی قیمت باکیفیت)
مزایا و معایب کود کلات آهن
از مزایای کود کلات آهن باید به افزایش کیفیت محصول، بهبود رنگ و طعم میوه‌ها و سبزی‌ها و همچنین افزایش مقاومت گیاهان در برابر بیماری‌ها و تنش‌های محیطی اشاره کرد. این کود به‌طور خاص برای گیاهانی که نیاز به آهن‌دارند، مناسب است و به رشد بهتر ریشه‌ها کمک می‌کند. ولی معایبی نیز وجود دارد، ازجمله هزینه بالای تولید که این امر مصرف آن را برای کشاورزان با کمبود منابع مالی، مشکل‌ساز می‌کند. همچنین، درصورتی‌که استفاده از این کود به‌طور نادرست انجام شود، به تجمع آهن در خاک و ایجاد مشکلات زیست‌محیطی منجر می‌شود. بدین ترتیب استفاده بهینه و آگاهانه از کود کلات آهن باهدف بهبود عملکرد کشاورزی بسیار مهم است.
طریقه استفاده از کود کلات آهن
کود کلات آهن به شکل کلاته شده تولید می‌شود، این بدان معنی است که آهن در یک ساختار شیمیایی پیچیده قرار دارد تا از واکنش‌های نامطلوب با سایر عناصر موجود در خاک جلوگیری شود. برای استفاده از کود کلات آهن، ابتدا باید نوع خاک و نیاز گیاه را شناسایی کرد. معمولاً این کود به دو روش محلول‌پاشی و خاکی قابل‌استفاده است.
محلول‌پاشی:
یکی از بهترین روش‌ها برای استفاده از کود کلات آهن، محلول‌پاشی است. این روش به کشاورزان این امکان را می‌دهد که به‌سرعت به نیاز گیاهان پاسخ دهند. محلول‌پاشی به‌ویژه درزمانی که علائم کمبود آهن در گیاهان مشاهده می‌شود، بسیار مؤثر است. همچنین، این روش به جذب بهتر آهن توسط گیاهان کمک می‌کند.
کاربرد خاکی:
روش دیگر استفاده از کود کلات آهن، کاربرد خاکی است. در این روش، کود به خاک اضافه‌شده تا ریشه‌های گیاهان آن را جذب می‌کنند. این روش ممکن است زمان‌بر باشد، اما به تأمین نیازهای طولانی‌مدت گیاهان کمک می‌کند. در این روش، باید توجه داشت که خاک دارای pH مناسب برای جذب آهن باشد.
بهترین زمان استفاده از کلات آهن
زمان و مقدار مناسب مصرف کود کلات آهن بستگی به نوع گیاه دارد. برخی از گیاهان به آهن بیشتری نیاز دارند و باید در زمان‌های مشخصی از کود کلات آهن بهره‌برداری کنند. به‌عنوان‌مثال برای گیاهان آپارتمانی هرماه یک‌بار اما برای درختان میوه سالی یک‌بار و در بهار یا تابستان بهترین زمان جهت استفاده از کود کلات آهن است. شرایط آب‌وهوایی و نوع خاک نیز در زمان استفاده از کود کلات آهن تأثیرگذار است.
در مناطق با آب‌وهوای گرم با خاک خشک، ممکن است نیاز به آهن بیشتر شود، زیرا در این شرایط جذب آهن توسط ریشه‌ها کاهش می‌یابد. بدین ترتیب در این شرایط، استفاده از کود کلات آهن باید به‌طور منظم انجام شود. البته قبل از استفاده از کود کلات آهن، انجام آزمایش خاک برای تعیین نیازهای آهن و pH خاک نیز ضروری است. این آزمایش‌ها به کشاورزان کمک کرده تا بهترین زمان و مقدار مصرف کود را تعیین کنند.
قیمت کلات آهن
قیمت کلات آهن به عوامل مختلفی وابسته است. تغییرات در تقاضای جهانی، هزینه‌های تولید و نوسانات ارزی ازجمله عواملی هستند که می‌توانند بر قیمت کلات آهن در آینده تأثیر بگذارند. همچنین پیشرفت‌های فناوری درزمینۀ تولید کلات آهن و افزایش بهره‌وری نیز به تغییر قیمت‌ها منجر می‌شود.
خرید کود کلات آهن
کیفیت کلات آهن یکی از مهم‌ترین نکاتی است که خریداران باید در زمان خرید به آن توجه کنند. استفاده از کلات آهن باکیفیت پایین تأثیرات منفی بر رشد گیاهان داشته و درنتیجه منجر به کاهش عملکرد محصولات می‌شود. بدین ترتیب انتخاب تأمین‌کننده‌های معتبر و بررسی گواهی‌های کیفیت محصول بسیار مهم است. البته شرایط پرداخت و تحویل نیز از دیگر نکات مهم در خرید کلات آهن است. خریداران باید از شرایط معاملاتی تأمین‌کنندگان آگاه باشند و از توافقات کتبی برای جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده استفاده کنند.
آهن یکی از ضروری‌ترین عناصر ریزمغذی در گیاهان است. این عنصر کم‌مصرف در فرایند تولید کلروفیل نقش مهمی را ایفا می‌کند. به همین دلیل تولید کلروفیل و سبزینه برگ گیاهان تا اندازه زیادی وابسته به عنصر آهن می‌باشد.
کمبود آهن باعث می‌شود که سبزینه یا همان کلروفیل در سلول‌های برگ تولید نشود و برگ‌ها دچار رنگ‌پریدگی شوند و کل سطح برگ حالت زردرنگ پیدا می‌کند؛ بنابراین خرید کود آهن و استفاده از آن برای گیاهان ضروری می باشد.
این علائم در برگ‌های جوان و قسمت بالای ساقه بیشتر مشاهده می‌شود و در نهایت کل گیاه را می‌گیرد آهکی بودن خاک‌ها، PH بالا، ماده آلی کم و بی‌کربنات زیاد در آب آبیاری از عواملی هستند که قابلیت استفاده این عنصر را برای گیاهان محدود کرده و خسارات جبران‌ناپذیری را بر میزان تولید و کیفیت محصولات وارد می‌نماید بهترین منابع برای ازبین‌بردن کمبود آهن در گیاهان و درختان میوه کودهای کلات آهن و سولفات آهن می‌باشند که با مصرف به‌موقع آنها از عوارض کمبود آهن مانند کم‌شدن باردهی جلوگیری می‌شود.
فواید کود کلات آهن برای گیاهان
آهن یونی فلزی است که می‌تواند با اکسیژن واکنش دهد. زمانی که این اتفاق می‌افتد، آهن برای گیاهان غیرقابل‌استفاده شده و دیگر وجود آن در محیط برای گیاه فایده‌ای ندارد، زیرا گیاهان قادر به جذب آهن به این اشکال نیستند. برای اینکه آهن به‌راحتی در دسترس گیاهان قرار گیرد، از کلاتور برای محافظت از آهن در برابر اکسیداسیون، جلوگیری از شسته شدن آن از خاک و نگهداری آهن به شکلی که گیاهان می‌توانند از آن استفاده کنند، استفاده می‌شود.
از کودهای کلاته در تمامی فصل کشت و مراحل رشد گیاه، وخصوصا زمانی که نشانه‌های کمبود آهن در گیاه مشخص شود می‌توان استفاده کرد. توصیه می‌شود با انجام آزمایش گیاه از میزان آهن موجود در شاخ‌وبرگ گیاهتان اطلاع پیدا کنید.
تأثیر کود آهن در پسته و نقش آن در گیاه
غلظت مطلوب آهن برای رشد درختان پسته 100-120 ppm است. علائم کمبود آهن در پسته مانند دیگر گیاهان به‌صورت زردشدن برگ‌ها در حدفاصل بین رگبرگ‌ها می‌باشد و باغ به‌طورکلی رنگ‌پریده به نظر می‌رسد. در خوشه پسته تعداد دانه کاهش پیدا می‌کند و دانه‌ها کوچک و یا پوک می‌شوند، اغلب باغات پسته در مناطقی قرار دارند که میزان آهک آنها در خاک بسیار زیاد است و این موضوع همراه با بالابودن Ph خاک در اکثر این مناطق باعث می‌شود که آهن موجود در خاک رسوب‌کرده و برای درخت پسته غیرقابل‌استفاده شود؛ بنابراین اغلب مناطق پسته‌کاری ایران با مشکل کمبود آهن روبرو هستند.
در این موارد بیشتر از محلول پاشی کودهای کلات آهن و سولفات آهن استفاده می‌شود که علاوه بر این که روشی مقرون‌به‌صرفه است باعث ازبین‌رفتن سریع‌تر علائم کمبود آهن در گیاه می‌شوند. مصرف خاکی این کودها مخصوصاً کلات‌های آهن مناسب با شرایط خاک نیز برای گیاه و میزان محصول نهایی درخت مفید خواهد بود.
نکات استفاده از کود کلات آهن
نکات مهمی درمورد استفاده از این کود عبارت‌اند از:
نباید کود کلات شده شیمیایی را روی سطوح برگ گیاهان محلول پاشی نمود، تنها راه جذب این دسته از سموم ریشه گیاهان می‌باشد.
نباید سمومی که در آن فلزات سنگین بکار رفته‌اند را با کودهای شیمیایی آهن کلات شده EDDHA مخلوط نمود. همچنین آنها را نباید با ترکیبات مسی مخلوط کرد.
یکی دیگر از ممنوعیت‌های اختلاط، اختلاط کودهای شیمیایی آهن کلات شده EDDHA با کودهای فسفره است. اگر این توصیه‌ها به‌درستی اجرا شوند، شاهد تأثیر مثبت کود آهن بر روی ریشه دهی و گلدهی خواهیم بود.
همچنین کارکرد بهتر سیستم کلروفیل، گیاهان را در برابر تنش‌ها، آفات و بیماری‌ها مقاوم‌تر خواهد کرد. همچنین از نظر فیزیولوژیک گیاهان را برابر سرما بیش‌ازپیش حفظ خواهد نمود.
زمان خرید کود آهن به عدد اورتو اورتو آن توجه کنید. تمامی کودهای آهن 6 درصد می‌باشند؛ اما چند درصد از 6 درصد قابل‌جذب است؟
امکان دارد کود آهن با اورتو اورتو بیشتر از 4.8 هم موجود باشد؛ ولی کودهای آهن رایج معمولاً بالاترین 4.8 می‌باشد.
کود آهن کلات شده با هیومیک اسید برخلاف کود کلات شده با EDDHA از طریق عامل طبیعی هیومیک اسید کلات شده است. این ترکیب طبیعی هم برای پاشش روی سطح برگ گیاهان مناسب است و هم برای کوددهی به‌صورت پاشش روی سطح خاک مناسب می‌باشد. به عبارتی کود آهن کلات شده با هیومیک اسید از طریق برگ و ریشه جذب می‌شود. همچنین در برابر اشعه ماورا بنفش نیز مقاومت هستند و بهتر و بالاتری نیز نسبت به تجزیه‌شدن دارد. انتقال آهن در گیاه از طریق کوددهی با کود آهن کلات شده با هیومیک اسید باعث انتقال سایر زیر مغذی‌ها نیز می‌شود.
مهم‌ترین موارد مصرف کلات آهن در گیاهان آپارتمانی
افزایش مقاومت گیاه در مقابل هوای سرد و یخ‌بندان
تقویت و مستحکم نمودن ریشه‌ها بعد از تعویض گلدان
افزایش سطح شادابی و زیبایی ظاهری گیاه
افزایش میزان گلدهی، رشد برگ‌ها و ریشه‌ها
جلوگیری و رفع زردشدن برگ‌ها و ساقه
تامین میزان آهن موردنیاز گیاه برای سنتز کلروفیل
سؤالات متداول
آیا یک‌تکه آهن مثل چند عدد میخ نیاز گیاه را تامین می‌کند؟
آن چیزی که یک‌تکه آهن به گیاه می‌دهد زنگ‌زدگی یا اکسید آهن است که یک‌ریز مغذی گیاهی است. اما توانایی تامین نیاز آهن گیاه و یا درمان کلروز آهن (زردی ناشی از کمبود آهن برگ‌ها) در مدت کوتاه را نخواهد داشت.
اگر اشتباها به گیاه خیلی زیاد کود آهن دادیم چه کنیم؟
در این صورت گلدان را با آب زیاد آبیاری کرده تا مقادیر اضافی کود و نمک موجود در آن از انتهای گلدان خالی شوند. در مورد گیاهان باغچه‌ای نیز شلنگ آب را برای مدت ۲ ساعت پای آن بگذارید.
چگونه با استفاده از کود کلات آهن مشکل کمبود آهن را برطرف کرد؟
کمبود آهن در گیاهان باعث بروز نشانه‌هایی مانند زردی برگ‌ها، رشد ضعیف و کاهش تولید میوه می‌شود. برای برطرف کردن این مشکل، استفاده از کود کلات آهن در فصول رویشی و زایشی گیاهان مؤثر بوده، زیرا این نوع کود به‌راحتی توسط ریشه‌ها جذب و آهن را در دسترس گیاه قرار می‌دهد. با استفاده صحیح از کود کلات آهن به بهبود سلامت گیاهان و افزایش عملکرد آنها کمک می‌کنیم.
آیا کود کلات آهن را می‌توان با سایر کودها ترکیب کرد؟
کود کلات آهن یکی از مهم‌ترین منابع آهن برای گیاهان است که به‌ویژه در خاک‌های قلیایی، بسیار مورداستفاده قرار می‌گیرد. این کود را می‌توان با سایر کودهای معدنی و کود آلی ترکیب کرد، اما باید توجه داشت که برخی ترکیبات ممکن است بر روی جذب و اثرگذاری کلات آهن تأثیر منفی بگذارند. بدین ترتیب توصیه می‌شود قبل از ترکیب، آزمایش‌های لازم انجام‌شده و به دستورالعمل‌های تولیدکننده توجه شود تا بهترین نتیجه حاصل گردد.
