پیت ماس نوعی ماده شبیه خاک است که گاه به دلیل غنی شدن با عناصر معدنی دیگر به‌صورت صنعتی در قالب کود نیز ایفای نقش می‌کند. ولی بیشتر در کنار ترکیب با کودهای کشاورزی سبب افزایش جذب مواد مغذی توسط گیاهان و رساندن منابع آبی به بافت‌های گیاهی می‌شود.
ازاین‌رو مصارف عمده‌ای را در صنعت کشاورزی و باغداری به خود دیده است. در این مطلب پس از آشنایی بیشتر با این عنصر تا حد توان مزایای استفاده از پیت ماس را در عرصه کشت و زرع گفته و توجه شمارا به فواید این ماده معدنی گران‌بها جلب می‌نماییم تا به‌ضرورت استفاده از این محصول ارگانیک پی ببرید.
خاک پیت ماس چیست؟
لایه‌های پوسیده و متراکم گیاهان به مواد فیبر مانندی در رطوبت بالا، نور کم، اکسیژن محدود و اختلاف دمایی فاحش باتلاق‌ها، به‌نوعی زغال‌سنگ نارس تبدیل‌شده که شرایط مساعدی را برای رشد گونه‌ای جلبک بانام اسفانگوم فراهم می‌سازند. بدین ترتیب پیت ماس نوعی زغال‌سنگ نارس آغشته به جلبک اسفانگوم به شکل ماده‌ای جامد شبیه خاک است که حاوی مواد مغذی خاصی، با توان افزایش قدرت جذب گیاهان می‌باشد. بدین ترتیب کشاورزان از خاک پیت ماس استفاده نموده تا به بستری مناسب برای رشد گیاهان و افزایش ظرفیت جذب مواد مغذی توسط آن‌ها دست یابند.
مشخصات خاک پیت ماس
پیت ماس یا خزه تورب از تجمع و تجزیه بقایا و لاشه کمیاب و پوسیده خزه‌ای به نام اسفانگوم بر سطح زغال‌سنگ نارس در مناطق باتلاقی یا مردابی تولید می‌شود. این محصول ارزشمند در بسترهای رشدی ضروری صنعت کشاورزی و باغبانی که از پوسیدگی گیاهان حاصل می‌شود، بسیار پراستفاده است. هرچه غلظت خزه اسفانگوم بیشتر باشد، پیت ماس حاصله غنی‌تر و دارای ارزش غذایی بیشتری برای گیاهان است.
انواع خاک پیت ماس
پیت ماس برحسب میزان مواد آلی، نوع بافت و توانایی آن در جذب و نگهداری آب در سه دسته کلی پیت ماس سفید، پیت ماس سیاه و پیت ماس قهوه‌ای عرضه می‌شود. تمامی مدل‌های این محصول زراعی توانایی خوبی در حاصلخیزی و افزایش باردهی گیاهان دارند. مواد غذایی موجود در این سه نوع از نمونه‌های خوب اما نیازمند به غنی‌سازی محسوب می‌شوند. به خاطر داشته باشید، نوع مناسب آن را با گیاه، مورد بهره‌برداری قرار دهید.
پیت ماس سفید:
پیت ماس سفید که غالباً بارنگ قهوه‌ای بسیار روشن به فروش می‌رسد، دارای مواد باارزشی مانند تریکودرما و استرپتو است که بدان خواص ویژه‌ای می‌بخشند. کاهش بروز بیماری‌های گیاه، ایجاد منافذ باز هوایی با گنجایش بیشتر در خاک و میزان مواد آلی متوسط از مهم‌ترین ویژگی‌های این پیت ماس است.
پیت ماس سیاه:
ادعا می‌شود این نوع پیت ماس را از لایه‌های زیرتری برداشت می‌کنند، ازاین‌رو دارای تیره‌ترین رنگ موجود و مایل به سیاه است. برای کسانی که به پیت ماس با مواد آلی بیشتر، درجه پوسیدگی فزون‌تر و اثرگذاری بالاتری نیاز دارند، مطمئناً پیت ماس سیاه بهترین گزینه است.
پیت ماس قهوه‌ای:
پیت ماس قهوه‌ای نیز درجه جذب آب قابل‌قبول، مواد آلی مورد تأیید و حجم قابل قبولی از خزه را با خود به همراه دارد. اگرچه درصد مرغوبیتش به پیت ماس سیاه نمی‌رسد، اما از کیفیت قابل قبولی در میان کشاورزان برخوردار است. چراکه در لایه‌های پایین‌تری برداشت و به مصرف می‌رسد.
طرز تهیه خاک پیت ماس
برای آنکه به خاک پیت ماس برسند، ابتدا به تخلیه 85% از آب توسط حفر روان آب‌ها و زهکشی می‌پردازند. بعد از حذف پوشش گیاهی سطحی و رؤیت پیت ماس سطح برداشت را هم‌سطح می‌سازند. حال نوبت خارج‌سازی پیت ماس به‌صورت لایه‌لایه می‌رسد. برای خارج‌سازی زغال‌سنگ نارس باید تا زمان خشک شدن و کاهش رطوبت پیت ماس صبر نمایند. پس از کاهش رطوبت می‌توان به کمک دستگاه دروگر مجهز به خلأ، لایه زغال‌سنگ خشک را جدا نمود. در مرحله آخر این وظیفه شرکت‌های فرآوری است که پیت ماس را تمیز، خشک، غربالگری و بسته‌بندی نموده و برای مصرف روانه بازار کنند.
طرز استفاده از پیت ماس
بسته به آنکه قرار است از پیت ماس برای تقویت و حمایت چه نوع گیاهی استفاده نمایید، باید از روش مصرف متفاوتی پیروی کنید. برای مثال در رشد قارچ‌ها کود کمپوست را با لایه‌ای از پیت ماس پوشش می‌دهند تا قارچ روی این سطح رشد و نمو نماید. ولی برای درختان باید دو قسمت از خاک را با یک بخش از پیت ماس مخلوط و در زمان کاشت درخت درون چاله بریزند. برای سبزی‌ها نیز 5 سانتی‌متر پیت ماس را با 15 سانتی‌متر خاک مخلوط نموده و سپس شروع به کاشتن بذرها نمایند. برای کاشت چمن نیز روشی مشابه سبزی‌ها را در پیش‌گرفته، اما درنهایت مجدداً سطح خاک را با 5 سانتی‌متر از پیت ماس پوشش می‌دهند. ولی پیازچه را باید با درصدهای مساوی از شن، خاک و پیت ماس مخلوط نمود تا بستری مناسب رشد این گیاه فراهم شود. نشاءهای گلخانه‌ای نیز به ترکیب پیت ماس و کوکوپیت به یک نسبت نیاز دارند و بذر را در آن‌ها می‌کارند.
کاربردهای خاک پیت ماس
از پیت ماس می‌توان برای بازگرداندن باروری خاک‌هایی که به دلیل استفاده بیش‌ازحد و فرسایش یا به‌طور طبیعی نابارور هستند، بهره برد و حاصلخیزی را بدان‌ها بازگرداند. البته این محصول برای رفع نیاز مردمان شهری به تولید گیاهانی سالم و بانشاط در قالب بهبود شرایط زیستی گیاهان آپارتمانی نیز استفاده می‌شود. بدین ترتیب از عمده موارد مصرف پیت ماس باید به این موارد اشاره نمود:
بهترین پیت ماس نمونه‌ای بوده که تولیدکنندگان آن باهدف غنای بیشتر به این خاک مقداری نیترات، پتاسیم و کلسیم نیز بدان افزوده و آن را به حالتی شبیه به کودی غنی‌شده درآورده‌اند. بدین ترتیب با این تمهید بر کاربری پیت ماس افزوده و آن را به محصولی استراتژیک برای کشت تبدیل نموده‌اند. میزان کیفیت پیت ماس موجود را می‌توان از سطح کیفی و کمی عناصر و مواد تشکیل‌دهنده آن و حجم دانه‌ها بررسی نمود. در ایران بهترین نوع پیت ماس را گونه‌ای با دانه‌های ریز و به رنگ سیاه می‌دانند.
مزایای پیت ماس
پیت ماس به دلیل اختلاف دمایی زیاد در تابستان و زمستان بسیار سودمند است. چراکه با این اختلاف دمایی می‌تواند از تجزیه مواد آلی در خاک جلوگیری نماید. درواقع پیت ماس در زمستان به‌صورت کامل یخ‌زده و در بهار به دمای معتدلی رسیده و در تابستان به‌شدت رطوبت خود را از دست می‌دهد که این امر شرایط بهینه‌ای را برای گیاهان فراهم می‌سازد. البته این ماده عقیم نیز بوده، بنابراین رشد باکتری، قارچ و علف هرز در آن محال است. از دیگر مزایای مهم این ماده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بستر رشد مناسب درکشت هیدرویونیک
دارای خاصیت اسیدی کم (6 – 3/5) نزدیک به خنثی
بافت متخلخل (هوادهی و اکسیژن‌رسانی به خاک)
عدم وجود عوامل بیماری‌زا و بذر گیاهان هرز
مناسب برای کشاورزی، باغداری و گلخانه‌ها
توان جذب آب 20 برابر وزن خود
ماندگاری بالا
افزایش مواد آلی خاک
ظرفیت تبادل کاتونی بالا
توانا درکشت گیاهان ارگانیک
قرارگیری در دسته بسترهای سبک
دارای بافتی کاملاً یکنواخت
عدم پخش و انتشار مواد پیت ماس در هوا
تکثیر و تولید از طریق هاگ
توانایی بهبود شرایط خاک‌های رسی و فشرده
جلوگیری از فرسایش با پایدارسازی ساختار خاک
افزایش رشد میکروارگانیسم‌های خاک
عدم فساد در محیط‌های مرطوب
توانایی تجزیه بدون وجود اکسیژن
دارای خاصیت ارتجاعی بالا
عدم بسته شدن منافذ باز حتی در برابر فشار
معایب پیت ماس
به‌راستی باآنکه پیت ماس توانسته به یک ماده معدنی قوی و اثرگذار در عرصه کشاورزی تبدیل شود، اما باید قبول کرد که طبیعت برای تولید آن به‌آرامی عمل نموده و هیچ عجله‌ای برای ارائه آن ندارد. ازاین‌رو در بسیاری موارد می‌توان گفت که از منابع تجدید ناپذیر طبیعت به شمار می‌رود که استخراجش به چرخه طبیعی زمین صدمه وارد می‌سازد. از دیگر معایب پیت ماس باید به فرآیند برداشت پرهزینه، قیمت بالا و عدم وجود تمامی مواد مغذی در آن به دلیل سطح بالای آب در زمین‌های برداشت آن اشاره نمود. البته وجود PH حتی کم، امکان رشد راحت جلبک خاک درون آن، جابه‌جایی راحت پس از خشک شدن توسط باد و درنهایت قرارگیری در دسته یک مالچ نامرغوب بسیاری از باغداران و کشاورزان را برای استفاده از این محصول مردد ساخته است.
بیماری‌ها و آفت‌های احتمالی موجود در خاک پیت ماس
به دلیل آنکه پیت ماس در مناطق جنگلی و فضای آزاد تولید می‌شود، پس احتمال آنکه به تخم حشرات و لارو جانوران موذی آغشته باشد، بسیار بالا است. ازاین‌رو توصیه می‌شود، قبل از استفاده کاملاً ضدعفونی شده و در طول مصرف نیز از افزایش بیش‌ازحد رطوبت این خاک اجتناب نمایید. بدین ترتیب پیت ماس را از تجمع قارچ‌ها، جلبک سبز و آفت‌های این‌چنینی در امان نگه‌داشته و بستری ایمن را در کنار این خاک برای گیاهان خود فراهم می‌سازید.
راهنمای خرید پیت ماس
برای آنکه در انتخاب پیت ماس به بی‌راهه نرفته و نمونه‌ای منحصربه‌فرد و عالی را خریداری نمایید، بهتر است، قبل از تهیه یک نمونه به موارد زیر دقت نمایید. بدین ترتیب انتخاب بهینه‌تری را برای خود رقم می‌زنید.
برند تولیدکننده:
از برندهای معروف تولیدکننده پیت ماس می‌توان به پیند استراپ، میکس کار، ککیلا، تراکالت، استندر، گرامافلور و فری پیت اشاره نمود. اعتماد به این برندها پشیمانی برایتان به همراه نخواهد داشت.
نوع کاشت و محصول:
باآنکه پیت ماس در تمامی انواع آن برای کشاورزان محبوبیت بالایی دارد، اما باهدف اثرگذاری بیشتر بهتر است، متناسب با نوع کاشت و محصول، پیت ماس خود را انتخاب و به مصرف برسانید.
انواع پیت ماس:
پیت ماس علاوه بر مدل‌های سفید، سیاه و قهوه‌ای بر اساس میزان مواد آلی، نوع بافت و سایز بافت نیز دارای تنوع است. به همین دلیل کاربردهای مختلفی برای مصارف متفاوت دارد که برای بهره‌وری بیشتر باید در زمان خرید به این نکته نیز توجه نمایید.
سیستم آبیاری:
همان‌طور که می‌دانید، پیت ماس جذب آب بالایی داشته، اما به همان نسبت رطوبت خود را نیز به‌سرعت از دست می‌دهد. پس متناسب با سیستم آبیاری نوعی از پیت ماس را خریداری نمایید که با مواد افزودنی مطابق با شرایط شما سازگار و بهینه‌شده باشد.
قیمت خاک پیت ماس
قیمت خاک پیت ماس بسته به نوع این محصول، شرکت سازنده، حجم بسته‌بندی و نوع فروشگاه عرضه‌کننده بسیار متفاوت است. ولی آنچه از قیمت برای این محصول مهم‌تر به نظر می‌رسد، درجه خلوص و عدم وجود مواد شیمیایی، تخم حشرات و بذر علف‌های هرز در بافت این محصول طبیعی است. بدین ترتیب مهم است که آن را از مراکز قابل‌اعتماد خریداری نمایید تا به محصولی کاملاً مناسب و ایدئال دست‌یابید.
مشاوره تخصصی خرید پیت ماس مناسب توسط کیمیاکشت:
کیمیاکشت یک جهاد همه‌جانبه را در جهت ارائه و عرضه انواع محصولات مورد مصرف در عرصه کشاورزی و باغی به راه انداخته است. بدین ترتیب می‌توانید از سموم، آفت‌کش‌ها، بذرها و تجهیزات کشاورزی تا انواع پیت ماس را باقیمتی مناسب و کیفیتی بالا از این مجموعه تهیه کنید. مشاوران این مجموعه شمارا برای انتخابی بهینه و سودآور حمایت می‌کنند.
سؤالات متداول
1. پیت ماس در چه کشورهایی بیشتر تولید می‌شود؟
توندرا در نیم‌کره شمالی، نوروژ و استونی منتهی به اقیانوس منجمد شمالی و در کشورهای دیگری مانند نیوزلند، جزایر تاسمانی، جنوب شیلی، فنلاند، سوئد، ایرلند، آلمان و آرژانتین نیز شرایط ایدئالی برای تولید پیت ماس به دلیل موقعیت جغرافیایی، آب‌وهوا و تنوع گونه‌ای وجود دارد. البته در ایران نیز گونه‌هایی از این محصول موجود است.
2. زمان مناسب استفاده از پیت ماس شامل چه مواقعی است؟
زمان استفاده مناسب از پیت ماس متناسب با نوع بستر متفاوت است. برای بسترهای ماسه در هنگام نیاز به جذب آب بیشتر، بسترهای رسی نیاز به زهکشی و بسترهای کاشت در ابتدا ورود بذر به خاک بهترین زمان استفاده است. البته در هنگام کوددهی بهتر است، به دلیل جذب رطوبت خاک از پیت ماس استفاده نشود.
3. خاک پیت ماس برای چه گیاهانی مناسب و برای چه گیاهانی نامناسب است؟
خاک پیت ماس برای گیاهانی مانند نعنا، رزماری، کاهو، نخودفرنگی مناسب اما برای گیاهانی چون مویز، انگور فرنگی، شقایق، سیر، اسطوخودوس و شاه‌توت مناسب نیست. در حالت کلی خاک پیت ماس برای گیاهان دوستدار خاک‌های اسیدی مناسب و گیاهان خاک‌های قلیایی نامناسب است.
4. مناطق قابل‌برداشت پیت ماس شامل چه مواردی هستند؟
مناطق مردابی و باتلاقی از گونه‌های مناسب برای تولید پیت ماس هستند. البته در مناطق مردابی با تجزیه جلبک اسفانگوم و در مناطق باتلاقی از تجزیه بوته‌ها و علف‌ها پیت ماس تولید می‌شود. این دو ازنظر میزان جذب آب و مواد مغذی با یکدیگر متفاوت هستند.
