هرس درخت پسته یکی از مراحل کلیدی در مدیریت باغ است که هدف آن بهبود فرم درخت و افزایش باردهی میباشد. زمان بندی مناسب کاشت پسته و هرس آن تأثیر زیادی بر کیفیت و کمیت محصول دارد به طور کلی هرس درخت پسته در 3 بازه زمانی باتوجه به درخت انجام می شود:
- بهترین زمان برای هرس، دوره خواب زمستانی پس از ریزش برگهاست،به تنظیم میوهدهی و حفظ تعادل بین رشد رویشی و زایشی کمک میکند.
- هرس سبز در تابستان برای حذف شاخههای آسیبدیده یا اضافی انجام میشود.
- هرس فرمدهی از سال اول پس از پیوند شروع شده و تا ۴ یا ۵ سال ادامه مییابد.
بیشتر هرسها (حدود ۹۰ درصد) بر روی درختان بالغ و بارده انجام میشود،درحالیکه هرس جوانسازی برای درختان مسن کمتر مورداستفاده قرار میگیرد. شما چه تجربهای از هرس درختان پسته دارید و چه نکاتی را میتوانید به اشتراک بگذارید؟
چرا هرس درخت پسته مهم است؟
هرس درختان پسته یکی از مهمترین عملیات باغداری محسوب میشود. هدف اصلی از هرس:
- کنترل رشد گیاه
- جوانسازی شاخهها
- بهبود تهویه تاج درخت
- افزایش بازدهی محصول است.
هرس باعث میشود که انرژی درخت بهجای صرف در شاخههای بیثمر، به سمت شاخههای قوی و میوه ده هدایت شود. همچنین با حذف شاخههای اضافی، نور و هوا بهتر به مرکز درخت نفوذ میکند و خطر بیماریهای قارچی و آفات به طور چشمگیری کاهش مییابد. اگر هرس انجام نشود، درخت دارای شاخههای متقاطع، بیمار یا خشک میشود و توان باردهی کاهش مییابد.
4 روش هرس درختان پسته
1️⃣ هرس فرمدهی (تربیتی)
هرس فرمدهی بلافاصله پس از پیوند درختان آغاز شده و طی ۴ تا ۵ سال ادامه مییابد. هدف آن شکلدهی تاج درخت و ایجاد اسکلت قوی است.
- در زمستان سال اول، شاخههای اصلی در ارتفاع ۹۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر سر برداری میشوند.
- در تابستان سال دوم، چند شاخه جانبی انتخاب و هرس میشوند.
- سپس در زمستان سال دوم، شاخههای جانبی از فاصله ۲۵ سانتیمتری سر برداری میشوند و این فرایند تا شکلگیری فرم جامی ادامه مییابد.
2️⃣ هرس باردهی
زمان ایدهآل برای هرس باردهی، پس از ریزش برگها در پاییز و قبل از شروع رشد مجدد در اواخر زمستان است. این هرس شامل دو نوع اصلی میباشد:
- هرس سر برداری: در این روش، نوک شاخههای ۳ تا ۵ساله بریده میشود که این عمل باعث تحریک رشد جوانههای جانبی میگردد.
- هرس تنک سرشاخه: در این روش، شاخههای انتهایی به طور کامل قطع میشوند تا تعادل باردهی حفظ و سال آوری کاهش یابد.
انجام این هرس بهویژه قبل از سال پربار، منجر به متعادلتر شدن میزان محصول و تضمین بقای جوانههای گل برای سال بعد خواهد شد.
3️⃣ هرس بهداشتی
هرس بهداشتی به معنای حذف شاخههای خشک، بیمار یا شکسته در درختان است. این عمل به پیشگیری از گسترش آفات و بیماریها کمک کرده و سلامت کلی درخت را حفظ میکند.
4️⃣ هرس اصلاحی
درختان مسنی که سرشاخههایشان شروع به خشکشدن کردهاند، میتوانند از طریق هرس اصلاحی دوباره احیا شوند. این نوع هرس همچنین برای تغییر رقم درختان مورداستفاده قرار میگیرد.
در این روش، درختان مسن از ارتفاع ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر برش داده میشوند و این عملیات معمولاً در اواخر بهمن تا اوایل اسفند انجام میگیرد. با استفاده از این روش، درختان ظرف ۳ تا ۵ سال به باردهی مناسب میرسند که این امر نسبت به کاشت نهال جدید که نیاز به دوره انتظار طولانیتری دارد، از نظر اقتصادی بسیار مقرونبهصرفهتر است.
زمانهای مناسب هرس درختان پسته
بهترین زمان برای هرس درختان پسته به شرح زیر است:
- پس از ریزش برگها در فصل پاییز.
- در دوره خواب درختان در فصل زمستان، پیش از سبزشدن درختان.
- هرس در فصل تابستان بهمنظور ازبینبردن شاخههای شکسته و کاهش شاخه و برگهای اضافی.
بهترین زمان هرس درختان پسته در ایران
زمان مناسب هرس بستگی به شرایط اقلیمی دارد. معمولاً پایان زمستان و اوایل بهار (اسفند تا فروردین)، یعنی زمانی که خطر یخبندان برطرف شده اما درخت هنوز در مرحله خواب است، بهترین زمان برای هرس محسوب میشود. در این زمان، شیره گیاهی کم است و درخت آسیب کمتری میبیند.
در مناطق سردسیر استانهای کرمان، خراسان یا قزوین، هرس باید کمی دیرتر صورت گیرد، درحالیکه در مناطق گرمتر مثل رفسنجان و یزد میتوان زودتر اقدام کرد.
مزایا و معایب هرس تابستانه پسته
هرس تابستانه معمولاً توصیه نمیشود، اما در برخی موارد برای حذف شاخههای آلوده یا رشد بیش از حد انجام میشود.
مزایا
- بهبود تهویه هوا در تاج درخت
- کاهش آفت و بیماری
معایب
- افزایش احتمال آفتابسوختگی شاخهها
- کاهش توان درخت در فصل رشد
بنابراین، هرس تابستانه فقط در شرایط خاص و با نظر کارشناس توصیه میشود.
چه زمانی نباید درخت پسته را هرس کرد؟
- زمانی که درخت در حال جوانهزنی یا شکوفه دهی است؛ هرس باعث شوک شدید میشود.
- درست پس از بارندگی یا در شرایط بسیار سرد، زیرا احتمال آلودگی قارچی افزایش مییابد.
- در سالهای خشکسالی، چون درخت توان ترمیم زخمها را ندارد.
روش و اصول هرس درخت پسته
🍃 آموزش هرس فرمدهی نهال پسته (سال اول تا سوم)
- در سال اول پس از کاشت، باید نهال را تا حدود ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر از سطح زمین کوتاه کرد تا شاخههای جانبی قوی شکل بگیرند.
- در سال دوم، ۳ تا ۴ شاخه اصلی با زاویه باز (حدود ۴۵ تا ۶۰ درجه) انتخاب و بقیه حذف میشوند.
- در سال سوم، شاخههای فرعی روی شاخههای اصلی تنظیم میگردند تا فرم تاج درخت بهصورت متقارن و باز باشد. این ساختار پایهای برای باردهی آینده است.
🍃 روشهای هرس باردهی درختان بالغ
در درختان بالغ (۴ سال به بالا)، هرس بر حفظ تعادل و تحریک رشد شاخههای جدید تمرکز دارد. شاخههایی که در فصل گذشته محصول دادهاند، معمولاً حذف یا کوتاه میشوند تا شاخههای جوان فرصت رشد و میوهدهی بیابند.
🌟 نکته: شاخههایی که میوهدار بودهاند معمولاً در سال بعد بار نمیدهند، بنابراین حذف آنها به افزایش محصول آینده کمک میکند.
3 روش تشخیص شاخه های مناسب پسته برای حذف یا نگهداری
- شاخههای خشک، شکسته یا آلوده باید حتماً حذف شوند.
- شاخههایی که به سمت داخل تاج رشد کردهاند نیز باید قطع گردند تا نور به مرکز درخت برسد.
- شاخههای قوی، جوان و سالم با زاویه مناسب نسبت به تنه باید نگهداری شوند.
4 نکته طلایی هرس برای افزایش محصول و کاهش سال آوری
- هرس سبک و تدریجی بهتر از هرس سنگین ناگهانی است.
- همیشه بر اساس سن و قدرت درخت تصمیم بگیرید.
- بعد از هر هرس، محل برش با چسب باغبانی پوشانده شود تا از نفوذ قارچ و آفت جلوگیری شود.
- هرس صحیح موجب کاهش پدیده سال آوری (باردهی یکساله در میان) میشود و عملکرد پایدار باغ را تضمین میکند.
ابزار و نکات اجرایی هرس درخت پسته
ابزارهای لازم برای هرس اصولی درخت پسته
- قیچی باغبانی تیز و تمیز برای شاخههای نازک
- ارهٔ باغبانی برای شاخههای ضخیمتر
- چسب پیوند یا چسب باغبانی جهت پوشاندن زخمها
- دستکش ایمنی و عینک محافظ برای جلوگیری از آسیب
همیشه ابزارها را قبل از استفاده با محلول ضدعفونی (مثل وایتکس رقیق) تمیز کنید تا بیماری از درختی به درخت دیگر منتقل نشود.
نکات ایمنی و حرفهای هنگام هرس
- در روزهای بدون باد و خشک اقدام کنید.
- شاخهها را از قسمت یقه (محل اتصال به تنه) ببُرید تا پوست درخت آسیب نبیند.
- از بریدن شاخههای اصلی در یکبار خودداری کنید.
- بعد از اتمام کار، ابزارها را شسته و در محل خشک نگهداری نمایید.
4 اشتباه رایج در هرس درخت پسته
- هرس در زمان نامناسب: انجام هرس در فصل رشد یا سرمای زمستان آسیبزا است.
- هرس بیش از حد: بریدن زیاد شاخهها تعادل رشد درخت را به هم میزند و ممکن است منجر به خشکیدگی شود.
- استفاده از ابزار کثیف یا کند: زخمهای آلوده منشأ بیماریهای قارچی هستند.
- بیتوجهی به فرم درخت: حذف شاخههای مهم موجب ضعف اسکلت درخت میشود.
این اشتباهات میتوانند باعث کاهش محصول، سوختگی شاخهها و حتی مرگ درخت شوند.
توصیه کارشناسان: برنامه هرس سالانه برای بهبود عملکرد باغ پسته
کارشناسان توصیه میکنند هر باغدار برای حفظ سلامت و افزایش تولید درختان پسته، یک برنامه کامل هرس سالانه تنظیم کند. این برنامه باید بر اساس سن، وضعیت رشد، میزان باردهی و شرایط اقلیمی منطقه تدوین شود.
🔸 زمستان (اسفند تا فروردین): در این فصل که درخت در حالت خواب است، هرس اصلی و اساسی انجام میشود. شاخههای خشک، بیمار، متقاطع یا ضعیف حذف و فرم کلی درخت اصلاح میگردد.
🔸 بهار: در این زمان، تنها هرس سبک و حذف شاخههای آفتزده یا شکسته توصیه میشود تا درخت از شوک رشد در امان بماند.
🔸 تابستان: در صورت رشد بیش از حد یا ایجاد سایه زدگی در تاج درخت، هرس تنک کردن بهصورت محدود انجام میشود تا تهویه و نوردهی بهتر شود.
🔸 پاییز: بهتر است وضعیت رشد درخت، ضخامت شاخهها و عملکرد محصول ثبت شود تا بر اساس آن، برنامه هرس سال آینده تنظیم گردد.
همچنین لازم است ابزارهای هرس همیشه تیز و تمیز باشند تا زخم شاخهها کوچک باقی بماند و از انتقال بیماری جلوگیری شود.
باغداران حرفهای بهتر است وضعیت هر درخت را بهصورت جداگانه ارزیابی و یادداشتبرداری کنند؛ این کار کمک میکند در سالهای بعد، تصمیمهای دقیقتری برای افزایش باردهی گرفته شود.


















