درخت نارنج نیز همانند دیگر انواع درختان مرکبات جهت رشد مطلوب به عناصر ضروری مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم احتیاج دارد. جهت رشد رویشی حداکثری در این گیاه باید در برنامه غذایی آن از عناصری مانند مس، منیزیم و منگنز نیز استفاده کرد. برای کود دهی به درختان نارنج میتوان از انواع مختلف کود از جمله کود شیمیایی و یا حیوانی استفاده کرد. باید توجه داشت که عدم دسترسی به هریک از این عناصر درخت را با عوارض، تنش و در نتیجه عدم موفقیت در رشد و تولید میوه مواجه میکند.
بهترین کود برای درخت نارنج جهت افزایش رشد گیاه، کود ازت است. کود ازت سبب شادابی و سرسبزی درخت نیز خواهد شد. هر درخت نارنج سالیانه حدود 1.5 کیلو کود ازت نیاز دارد. کمبود نیتروژن در گیاه باعث ریزش برگ و تولید محصول کوچک خواهد شد و درصورتیکه جهت رفع کمبود اقدامی انجام نشود میوهها قبل از رسیدگی کامل میریزند.
برای تأمین عناصر موردنیاز گیاه با استفاده از کودهای شیمیایی میتوان از کودهایی مثل: سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم و اوره برای تأمین نیتروژن، فسفات آمونیوم برای تأمین فسفر، کود سولفات پتاسیم برای تأمین مقدار پتاسیم موردنیاز گیاه و… استفاده کرد. استفاده از کودهای حیوانی نیز، افزون بر تغذیه گیاه موجب اصلاح ویژگیهای خاک و بهبود حاصلخیزی آن نیز میگردد. کود مرغی از انواع دیگر کود ارگانیک است که برای افزایش بادهی درخت نارنج مورداستفاده قرار میگیرد. در زمان مصرف این کودها برای درخت نارنج باید مراقب بود که با برگ درخت در تماس نباشد؛ زیرا سبب سوختگی برگ میشود.
بهترین زمان کود دهی درخت نارنج
برای مرکبات ازجمله نارنج، بهتر است کودهای نیتروژن دار سه مرتبه در سال استفاده شود تا محصولی باکیفیت بالا به دست بیاید. اکثر کشاورزان در اوایل فصلهای بهار، تابستان و پائیز از کودهای ازتدار استفاده میکنند.
در مورد مصرف کودهای حیوانی میتوان در اواخر زمستان و هر سه سال یکبار 20 تا 30 تن کود حیوانی پوسیده در هکتار را در منطقه فعال ریشه با خاک مخلوط (پیشنهاد میشود که از روش چال کود استفاده شود) و در اختیار درخت قرارداد.
نحوه تشخیص و انتخاب بهترین کود برای درخت نارنج
باید به این نکته توجه کرد که کود دهی درخت نارنج جوان که حدود پنج سال از زمان کاشتش گذشته نسبت به درخت بالغ متفاوت است. در درختان نارنج جوان باید مقدار کود کمتری کود مصرف کرد، درحالیکه برای درخت بالغ باید از کودهای کامل استفاده نمود. هرچه سن درخت نارنج بالاتر برود نیازش به کود نیز بیشتر خواهد شد. پیشنهاد میشود کودهای نیتروژندار بر اساس آزمایش خاک انتخاب گردد، چراکه کودهای گوناگونی با درصد نیتروژن مختلف در بازار عرضه میشوند. جهت تولید میوه و تقویت برگهای درخت نارنج بهکارگیری کود هیومیک اسید بهترین گزینه است. باتوجهبه برندهای مختلف کود برای درختان مرکبات، بهترین کود برای رشد سریع، آن دسته از کودهایی هستند که تمام مواد مغذی گیاه را در ترکیب خود داشته باشند و زمینه رشد بهینه درخت را فراهم کنند.
انتخاب کود مناسب در مراحل مختلف درخت نارنج
درختان نارنج در طول سال نیاز به سه مرتبه لقاح دارند و باید با افزایش سن درختان میزان کود دهی آنها نیز افزایش یابد. تغذیه کامل برای یک درخت سالم بسیار ضروری است و در مراحل مختلف با اهداف متفاوتی به کود نیاز دارد. از جمله کودهایی که نقش بسزایی در تأمین عناصر غذایی موردنیاز درختان نارنج دارند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. کود ازته
مؤثرترین کود برای درخت نارنج که بر سرسبزی، شادابی و افزایش رشد آن تأثیر میگذارد، کود ازته است. پیشنهاد میشود برای تامین نیتروژن درختان نارنج و سایر مرکبات سه نوبت در سال و در زمان مناسب (اوایل بهار، تابستان و پاییز) از کود ازته استفاده شود. باید توجه داشت که کمبود ازت با عوارضی همچون ریزش برگ، کوچکشدن اندازه محصول، ریزش میوه قبل از رسیدگی، ازبینرفتن شادابی گیاه و… همراه است. نکته مهم این است که کود دهی با کودهای ازت بهتنهایی تعادل موردنیاز تغذیهای درخت نارنج را برقرار نخواهد کرد. در این مواقع بهتر است به دنبال لقاح ازت از یک غذای مرکبات یا اسپری ریزمغذی نیز استفاده نمود تا مواد مغذی حیاتی مانند منیزیم، مس، منگنز، روی و بور جایگزین آن شوند.
2. کود پتاسه
پتاسیم از دیگر عناصری است که جهت رشد حداکثری مرکبات، تولید محصولات درشت، افزایش مقاومت گیاه به آفات و بیماریها، پیشگیری از تولید محصولاتی با ظاهری ترکخورده و پوست خشن، استفاده میشود. برای اینکه درخت نارنج به سرما مقاوم شود پیشنهاد میشود کود پتاسیم در انتهای فصل زمستان و قبل از گلدهی به درخت داده شود.
باغداران درخت نارنج باید به این نکته توجه کنند که مصرف بیش از حد کود پتاسیم اندازه میوه را درشتتر میکند؛ ولی باعث کمرنگ آن خواهد شد. در نتیجه مصرف این کود را باتوجهبه نیاز درخت تنظیم کنید. بهترین زمان استفاده از پتاسیم، زمانی است که گیاه شروع به رشد میکند؛ بنابراین بهترین زمان استفاده از کود پتاس بالا برای درخت نارنج، چه محلول در آب و چه جامد، اوایل بهار و در آغاز فصل رشد گیاهان است. در ارتباط با گیاهانی که اوایل پاییز کاشته میشوند، باید در ابتدای کاشت و جوانه زنی از کودهای پتاس بالا استفاده کرد.
3. کود فسفاته
کود فسفر اثر بالایی بر روی رسیدگی سریع میوه درخت نارنج دارد و تأمین آن در زمان مناسب (به طور معمول پیش از گلدهی درخت) سبب تولید میوههایی خوشرنگ، شیرین، خوشطعم و باکیفیت بالا میشود. کمبود فسفر علائمی نظیر تولید نارنج پوستکلفت و توخالی با رنگ کدر، برگهای با رنگ مات و ریزش بیموقع برگها را بروز میدهد.
4. کود حاوی منیزیم
استفاده از کودهای حاوی منیزیم باتوجهبه نقش ساختاری عنصر منیزیم در کلروفیل و درنتیجه تقویت عمل فتوسنتز و ساخت قند در گیاه موجب رشد بهتر و تولید محصولی باکیفیت و عملکرد بیشتر در درختان نارنج و حتی سایر مرکبات میشود.
5.کود آهن
کمبود عنصر آهن در مرکبات اغلب در فصل زمستان بهخاطر کاهش دمای خاک زیر کشت و فعالیت کمتر ریشه گیاه دیده میشود. بعلاوه چنانچه خاک دارای PH بالا و زهکشی ضعیف باشد نیز گیاه دچار کمبود آهن میشود. علائم کمبود آهن در درخت نارنج به شکل زردی برگهای تازه ظاهر میشود و اگر کمبود آهن بسیار شدید باشد رنگ زرد برگ به سفید تغییر خواهد کرد. با مصرف بهموقع کود آهن و افزودن آن به خاک علائم کمبود این ریزمغذی رفع خواهد شد و علاوه بر تأمین نیازهای گیاه میتوان به محصولی ایدهآل از نظر کمی و کیفی دستیافت.
6. کودهای کامل
بهطورکلی یک کود کامل کلیه مواد مغذی ضروری از جمله ریز مغذیها را که درخت نارنج برای سلامتی مطلوب نیاز دارد، فراهم خواهد کرد. در واقع درختان مرکبات از عناصر زیادی مانند آهن، روی و منگنز استفاده میکنند و باید برای تولید بهترین محصول این مواد تأمین گردد. یک محلول کود مایع کامل، آهسته رهش، حاوی مواد مغذی اساسی و همچنین ریز مغذیهای اساسی برای رشد درخت نارنج است و درعینحال بهراحتی قابلاستفاده خواهد بود. توصیه میشود که کودهای کامل را سه مرتبه در طول سال و در فضای یک اینچی بالای خاک اطراف سیستم ریشه درخت استفاده کنید.
نکات مهم در هنگام کوددهی درخت نارنج
پیش از کود دهی به درختان نارنج بهتر است آزمون خاک انجام شود، با استفاده از این آزمون مقدار عناصر قابلدسترس موجود در خاک برای این درخت تعیین و مورد بررسی قرار میگیرد، در نتیجه این آزمون میتوان به مقادیر بهینه عناصر غذایی موجود در خاک باتوجهبه نیاز نارنج دست پیدا کرد و در صورت نیاز و پیش از نمایانشدن علائم کمبود نسبت به کود دهی نارنج با استفاده از کودهای شیمیایی و آلی اقدام نمود.
- آزمون برگ نیز از جمله مواردی است که میتواند کمک مؤثری در روند تعیین مقدار عناصر برای درختان نارنج داشته باشد؛ زیرا با استفاده از آزمون برگ مقادیر جذب شده عناصر توسط این درخت اندازهگیری شده و بهینه مقدار آنها مشخص میشود.
- باید توجه داشت که پاسخ درختان میوه به کوددهی و یا عناصر غذایی همانند محصولات علفی یکساله نمیباشد و به زمان بیشتری برای پاسخ به کوددهی نیاز دارد.
- در مورد کوددهی به درخت نارنج و دیگر درختان میوه نباید به دنبال یک عدد و یا یک نوع خاص کود باشید.
- درختان نارنج تا سن 5 سالگی جوان محسوب میشوند و پس از گذشت 5 سال برای آنها از واژه درخت بالغ استفاده میشود. در تعیین برنامه کودی و کوددهی درختان نارنج باید توجه داشت که درختان جوان به کوددهی سبکتری نسبت به درختان بالغ برای رشد نیاز دارند.
- باید توجه داشت که کود را باید در مقادیر بهینه و با استفاده از روش مناسب (کاربرد با روشهای افزودن به خاک، افزودن به آب آبیاری و یا محلول پاشی) و در بهترین زمان کود دهی درختان، در اختیار درخت نارنج قرارداد.
- رای تعیین برنامه کودی دقیق و بهینه بهتر است از نظریات کارشناسان در این زمینه بهره بگیرید و با تهیه بهترین کود محصولی بهینه را از جهات مختلف تولید و در اختیار مصرفکننده قرار دهید.
سؤالات متداول
چرا درخت نارنج گل نمیدهد؟
تأمین تمام شرایط رشد بهینه یک امر ضروری در پرورش گیاهان است. اگر آبیاری مرکبات منظم نباشد و درخت دچار تنش خشکی شود به درخت آسیبرسیده و نتیجه آن عدم گلدهی گیاه خواهد بود. خاک درخت نارنج باید همیشه مرطوب باشد. البته آبیاری بیش از حد نیز برای درخت خطرناک بوده و منجر به بیماری قارچ ریشه میشود.
پس رعایت حد تعادل بسیار مهم است. محیطی نگهداری درخت نارنج نیز بایستی دارای تابش مستقیم نور خورشید باشد در غیر این صورت وارد مرحله گلدهی نخواهد شد و رشد خوبی نخواهد داشت. در پرورش درخت نارنج زهکشی خاک نیز بسیار مهم است و آب باید بهراحتی از آن عبور کند. کود دهی درخت نارنج در پایان فصل زمستان در گلدهی گیاه بسیار مؤثر است. مصرف کود فروتست سبب افزایش تولید گل و مانع ریزش آن میشود و به تغذیه گیاه در فصل سرد کمک میکند. همچنین پس از برداشت محصول بیشتر ذخیره مواد مغذی درخت صرف تولید جوانه شده و مصرف این کود سبب میشود که مواد مغذی گیاه تأمین شده و گلدهی در سال آینده را افزایش دهد.