انواع کود ازت + علائم کمبود ازت در گیاهان

کود ازت (نیتروژن) یکی از عناصر تغذیه‌ای مهم برای گیاهان زراعی و باغی است که 80% آن در هوا موجود بوده، ولی به دلیل عدم تثبیت زیست‌محیطی قابل‌دسترس برای گیاهان نیست. با افزودن کود کشاورزی به خاک سبب تجزیه باکتریایی کود شده و ازت را به شکل قابل‌جذب گیاهان تبدیل می‌سازیم. در غیر این صورت گیاهان در معرض کمبود این عنصر با کاهش در رشد، ریشه افزایی و میوه دهی مواجه شده و حیات و بقایشان تهدید می‌شود.

کود ازت چیست؟

کود ازت یک ماده آلی، معدنی یا بیولوژیکی و یکی از عناصر ماکرو بوده که دارای مقادیر قابل‌ توجهی نیتروژن است که با مصرف بهینه آن می‌توان تأثیر مستقیمی بر رشد سریع گیاهان و رسیدن به دوره میوه دهی داشته باشیم. ولی برای انتخاب نوع و میزان مناسب از این کود باید به ماهیت محصول، خصوصیات ریشه، نیازهای مختلف رشد گیاه، خصوصیات خاک، رطوبت زمین و منابع آبی در دسترس توجه نمود.

انواع کود ازته

امروزه کود ازت را به سه شکل سولفات آمونیوم، اوره و نیترات آمونیوم در اختیار کشاورزان و باغداران قرار می‌دهند. نیترات آمونیوم حاوی 33 درصد ازت ولی سولفات آمونیوم دارای 21 درصد ازت می‌باشد. به همین دلیل نوع سولفات از قیمت پایین‌تری برخوردار بوده و البته به‌ندرت نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد. در میان سه نوع کود یادشده اوره با 46 درصد ازت بهترین نوع کود و پراستفاده‌ترین آن محسوب شده و قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تری نیز دارد. البته انتخاب نوع کود بیشتر به نوع خاک و میزان اسیدی یا قلیایی بودن این عنصر بستگی دارد. برای مثال در خاک‌ها با PH بالا سولفات آمونیوم بهترین گزینه است. البته هیدرات آمونیوم، فسفات آمونیوم، نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم نیز در دسته کودهای ازته جای می‌گیرند که مقاومت بالا در برابر شستشو، میزان هدر رفت محدود، حلالیت خوب و قابل‌استفاده به‌صورت چالکود از امتیازات این کودها است.

زمان مصرف کود ازت

بسته به نوع گیاه، شرایط محیطی و خاک، باید زمان مناسب مصرف کود ازت انتخاب شود. کشاورزان حرفه‌ای بر این باور هستند که بهترین زمان مصرف کود ازت در زمستان، بعدازآن هنگام فندقی شدن میوه و سپس در وقت درشت و مغز گرفتن میوه است. البته در پاییز نیز می‌توان از این کود بهره برد و حتی در زمان جوانه‌زنی نیز کود را به گیاهان افزود. البته زمان مصرف این کود برای گیاهان جالیزی، صیفی و گلخانه‌ای متمایز است. برای نمونه آبیاری بعد از کاشت و پیش از گلدهی در نمونه‌های جالیزی و بعد از کاشت و شکل‌گیری اولین میوه در صیفی‌جات مصرف کود ازت رایج می‌باشد. ولی در گیاهان گلخانه‌ای بسته به نوع پیاز گیاه از 1 تا 4 هفته بعد از کاشت باید عملیات کوددهی انجام و تکرار شود.

نحوه مصرف کود ازت

امروزه بیشترین و البته بهترین روش مصرف کود ازت به‌صورت آبیاری است، اما مصرف آن به شکل چال‌کود زمستانه نیز رواج دارد. البته بسیاری از کشاورزان به شکل محلول‌پاشی پاییزه خصوصاً در نوع اوره توانسته‌اند، اثرات خوبی دریافت کنند. ولی اعمال کود به همراه آبیاری در حال حاضر مدرن‌ترین روش است که برای اکثر مدل‌های کود ازت قابل‌اجرا است.

فواید و کاربردهای کود ازته

کود ازت توانسته به دلیل بهره‌گیری از مقادیر قابل‌توجهی نیتروژن کاربردهای وسیعی در صنعت کشت و زرع داشته باشد. به دلیل اهمیت نیتروژن در تمامی مراحل رشد، باروری و میوه دهی مسلماً فواید این کود قابل‌توجه است.

• سنتز اسیدهای آمینه و پروتئین‌ها
• جزء ساختاری کلروفیل و برخی هورمون‌ها
• تسریع ساخت نوکلئوپروتئین‌ها (DNA و RNA)
• ارتقا تولید منیزیم
• بهبود فرآیند فتوسنتز
• رشد سریع گیاه در مراحل اولیه رشد
• بخشی از ساختمان حامل‌های انرژی (AMP، ADP و ATP)
• افزایش حاصل خیزی خاک
• بهبود عملکرد کیفی و کمی محصول به کمک تیمار گیاهی
• بهبود رشد رویشی و سبزینگی گیاهان

مزایا و معایب کود ازت

کود ازت یکی از اصلی‌ترین نیتروژن‌های موردنیاز برای رشد و تغذیه گیاهان است. استفاده از این کود در کشاورزی و باغداری بسیار مهم است، زیرا نیتروژن برای ساختن پروتئین‌ها و اسیدهای آمینه لازم است و همچنین در فرایند تولید انرژی گیاه نقش دارد. بااین‌حال، استفاده از کود ازت مزایا و معایب خاص خود را دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

مزایای استفاده از کود ازت

• افزایش رشد گیاهان

استفاده از کود ازت می‌تواند رشد و توسعه گیاهان را بهبود بخشد. نیتروژن به‌عنوان یکی از عناصر اصلی ساختاری گیاهان، در تشکیل سلول‌ها و بافت‌های گیاهی نقش داشته و باعث افزایش حجم سلول‌ها و تقویت ساختار گیاه می‌شود.

• افزایش عملکرد

استفاده از کود ازت می‌تواند عملکرد محصول را نیز افزایش دهد، زیرا نیتروژن به‌عنوان یکی از عوامل اصلی لازم برای تولید انرژی گیاهی، می‌تواند عملکرد سیستم فتوسنتزی گیاه را بهبود بخشیده و درنتیجه باعث افزایش تولید محصول گردد.

• بهبود کیفیت محصول

استفاده از کود ازت کیفیت محصول را نیز تحت شعاع خود قرار داده، زیرا نیتروژن به‌عنوان ماده مغذی مهم، در تشکیل پروتئین‌ها و اسیدهای آمینه حاضر در محصولات گیاهی نقش دارد. بدین ترتیب استفاده از کود ازت می‌تواند باعث افزایش میزان پروتئین و اسیدهای آمینه در محصولات گیاهی شود.

معایب استفاده از کود ازت

• آلودگی زیست‌محیطی

استفاده بی‌رویه و نامنظم از کود ازت منجر به آلودگی زیست‌محیطی شده، زیرا این کود ممکن است به آب‌های زیرزمینی و سطحی نفوذ کرده و منجر به افزایش میزان نیترات در آب شود که مشکلاتی مانند آلودگی آب و ایجاد تغییرات زیستی در محیط زندگی موجودات آبزیانی را به دنبال دارد.

• کاهش تنوع زیستی

استفاده بی‌رویه و خودسرانه از کود ازت منجر به کاهش تنوع زیستی در خاک می‌شود. افزایش میزان نیتروژن به علف‌های مزاحم و محصولات غیر مطلوب دیگر فرصت رشد و توسعه داده و درنتیجه تنوع زیستی خاک کاهش می‌یابد.

• هزینه اقتصادی

استفاده از کود ازت هزینه اقتصادی قابل‌توجهی دارد. این کود به دلیل نیاز به تهیه خاص، هزینه‌های قابل‌ملاحظه‌ای دارد که برای کشاورزان می‌تواند بار مالی زیادی را به دنبال داشته باشد.

به‌طورکلی، استفاده از کود ازت در کشاورزی و باغداری بسیار مهم است اما نیاز به مدیریت مناسب دارد. استفاده بیش‌ازحد از کود ازت می‌تواند به مشکلات زیست‌محیطی و کاهش تنوع زیستی منجر شود، بنابراین باید از میزان مناسب و بهینه استفاده شود. همچنین، باید در نظر داشت که استفاده از کود ازت هزینه اقتصادی دارد و باید با توجه به شرایط مالی و اقتصادی، بهینه‌ترین روش استفاده از آن را انتخاب کرد.

علائم کمبود ازت در گیاهان

گیاهان به دلیل آنکه از بدو جوانه‌زنی و رشد به نیتروژن نیاز مبرم دارند، به‌سرعت علائم کمبود ازت را بروز می‌دهند. از عمده و مهم‌ترین و البته بارزترین این علامت‌ها می‌توان به این موارد اشاره نمود.

• از بین رفتن رنگ سبز برگ‌ها
• کم شدن رشد گیاه
• بروز کلروز عمومی و کمرنگی برگ‌ها و زردی
• کاهش رشد ریشه‌ها
• نحیف و باریک شدن ساقه گیاهان
• کوچک شدن خوشه و کم شدن دانه در غلات
• کاهش راندمان محصول

قیمت کود شیمیایی ازت

کود شیمیایی ازت به‌صورت تک عنصری یا چند عنصری و با فرم‌های ترکیبی عرضه می‌شود که این امر تأثیر مستقیمی بر قیمت این محصول دارد. همچنین شما می‌توانید، کود ازت را در دو مدل مایع و پودری در حجم‌های مختلفی بیابید که این موضوع نیز هزینه‌های متغیری را به شما تحمیل می‌سازد. ولی به دلیل آزادی عملی که در استفاده این کود به باغداران می‌دهد، بسیار محبوب بوده و کاربری فروانی دارد خصوصاً نوع اوره آن‌که مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

مشاوره خرید کود ازت

باآنکه می‌توان با تکمیل شناختمان در مورد کودها نوع مناسب‌تر را انتخاب نماییم اما از تجربه و وجود تخصص در این زمینه نمی‌توان غافل شد. با دریافت مشاوره از مراکز ذی‌صلاح هرگز گرفتار مشکلات رایج موجود در این عرصه مانند مصرف بی‌رویه یا انتخاب نوع نادرست کودها نشده و گزینش بهینه‌تری را از مراکزی معتبر و دارای صلاحیت تجربه می‌کنید. بدین ترتیب با تمام آگاهی که در مورد کودها دارید، بهتر است خود را از دریافت مشاوره بی‌نیاز ندانید.

سؤالات متداول

1. کدام نوع از مدل‌های کود ازت مناسب‌تر است؟

در میان تمامی مدل‌های کود ازت، اوره با مقادیر بالاتر نیتروژن و قیمت به‌صرفه‌تر در اولویت قرار دارد. ولی انتخاب خودسرانه این کود معایبی به همراه دارد، پس گزینش نوع مناسب را به شرایط خاک، نوع گیاه، آب‌وهوای منطقه، نحوه کوددهی و محیط کشت و بسیاری پارامترهای دیگر واگذار نمایید تا به‌جای منفعت ضرر و زیان عایدتان نشود.

2. آیا کوچک بودن میوه‌ها نیز نشانه‌ای از کمبود ازت است؟

اگرچه مهم‌ترین نقش ازت افزایش رشد رویشی گیاهان است، اما کمبود این عنصر سبب ریز و کوچک شدن میوه‌ها و ریزش میوه‌ها و حتی کاهش حجم گل‌ها در دوره گل‌دهی یا بروز فاجعه گلپرانی نیز می‌شود. به همین دلیل کاهش راندمان باغات و مزارع را به کمبود این عنصر مربوط می‌دانند.

3. آیا پس از برداشت نیز استفاده از کود ازت لازم و امکان‌پذیر است؟

استفاده از کود ازت در مراحل مختلفی بسته به نوع گیاه و شرایط موجود توصیه می‌شود:

• قبل از کاشت: ایجاد سطح پایه از مواد مغذی و تقویت رشد اولیه ریشه
• هنگام کاشت: تقویت فوری مواد مغذی برای رشد و استقرار اولیه گیاه
• مراحل اولیه رشد: حمایت از رشد رویشی، رشد برگ و قدرت کلی محصولات زراعی
• مراحل بحرانی رشد: افزایش پتانسیل عملکرد و کفیت محصول
• تقسیم در طول فصل رشد: بهبود کارایی مواد غذایی، کاهش خطر آبشویی کود و مطابقت بیشتر گیاه با تقاضای مواد مغذی
• پس از برداشت: پر کردن ذخایر مواد مغذی، آماده‌سازی گیاهان و حمایت رشد ریشه