انواع پسیل پسته کدام است؟

درخت پسته با نام Pistachio درختی خزان‌کننده است که از دیرباز در نقاط مختلف ایران کشت می‌شده است و جنگل‌های وحشی پسته در ناحیه شمال شق ایران به ویژه در مرز افغانستان و ترکمنستان وجود دارد و گمان می‌رود که درخت پسته حدود 3-4 هزار سال قبل در ایران اهلی شده و مورد کشت و کار قرار گرفته است. ایران اولین تولیدکننده و صادرکننده پسته در جهان است و این محصول مهم باغبانی در چند دهه گذشته بیشترین سهم صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصتص داده است. بنابراین برای حفظ موقعیت جهانی پسته ایران باید با اعمال مدیریت صحیح در باغ‌ها، شرایط مناسبی را برای تولید حداکثر محصول در واحد سطح فراهم آورد. مدیریت آفات این محصول بارازش یکی از تدابیر باغداری کارآمد در این راستا است.

مهم‌ترین آفات پسته

هر نوع موجودی که موجب زیان و خسارت به محصولات باغی و کشاورزی گردد، آفت نامیده می‌شود. پسته نیز مانند سایر گیاهان آفات گوناگونی دارد. ازجمله مهم‌ترین و رایج‌ترینِ این آفات، پسیل است. پسیل از آفات مکنده و نوعی حشره بومی ایران است که از گذشته تا کنون، خسارات شدیدی به باغا‌های پسته وارد کرده است. این آفت سلامت درختان پسته را تهدید می‌کند و سالانه خسارات و مشکلات اقتصادی جبران‌ناپذیری را به باغداران تحمیل می‌نماید. پسیل پسته از تنوع گونه‌ای زیادی برخوردار است؛ اما در ایران سه نوع آفت پسیل باعث تخریب درختان می‌شود که عبارتند از: پسیل معمولی پسته- شیره خشک، پسیل پیچندۀ برگ پسته و پسیل خونجوک.

پسیل معمولی پسته

پسیل معمولی پسته (Agonoscena pistaciae Burckardt & Lauterer) اولین آفت در گروه آفات درجه اول پسته کشور است. این حشره، آفت بومی در پسته‌کاری‌های ایران و کشورهای همجوار، همچنین گونۀ غالب در بین پسیل‌ های پسته در ایران است. به دلیل وسعت پراکنش و اهمیت خسارت در پسته‌کاری‌های کشور، این نوع پسیل، پسیل معمولی پسته نامیده می‌شود و در میان پسته‌کاران استان کرمان به نام شیرۀ خشک معروف است. این حشره بلافاصله پس از متورم شدن و باز شدن جوانه‌های درختان پسته در روزهای اول بهار شروع به فعالیت می‌کند و جمعیت آن معمولاً به طور سریع افزایش می‌یابد. پسیل معمولی پسته تا زمان ریزش برگ‌ها در پاییز روی درختان پسته حضور دارد. وجود تراکم شدید جمعیت حشره، هم‌زمان با شروع مغز بستن پسته و یا پس از آن، موجب اختلال در روند پر شدن مغز می‌گردد و در نتیجه خسارت جبران‌ناپذیری به محصول پسته وارد می‌شود؛ همچنین موجب ریزش جوانه‌ها و ریزش نابهنگام برگ‌ها می‌گردد، به طوری که گاهی محصول سه سال متوالی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

پسیل معمولی پسته در طول فصل رویش درختان دو فرم مشخص فصلی، فرم تابستان‌گذران(Summer-form) و فرم زمستان‌گذران(Winter-form) و همچنین فرم سومی به نام فرم بینابینی(Inrer-form) تولید می‌کند. فرم تابستان‌گذران یعنی جمعیتی از این آفت که در بهار در شرایط طبیعت به وجود می‌آید و به طور مکرر تجدیدی نشل می‌کند و تا اوایل پاییز روی درختان پسته فعالیت دارد. فرم زمستان‌گذران تحت تأثیر شرایط محیطی یعنی کاهش دما و طول روز از اواخر مهر به وجود می‌‌آید. در شرایط طبیعی جمعیت فرم بینابینی در مهر و آبان در باغ‌های پسته دیده می‌شوند و شدیداً فعالیت دارند. جمعیت فرم زمستان‌گذران پس از ظاهر شدن در پاییز توانایی زاد و ولد ندارند. افراد این فرم، اعم از حشرات ماده یا نر دارای جثۀ درشت‌تر و از نظر رنگ تیره‌تر از افراد فرم تابستان‌گذران هستند.

عمده‌ترین مکان برای زمستان‌گذرانی جمعیت فرم زمستان‌گذران، زیر درختان پسته یعنی در زیر علف‌های هرز و بقایای گیاهی از جمله برگ‌های ریخته شده در محل سایه‌انداز درختان پسته است؛ همچنین مواد آلی مانند ضایعات و بقایای گیاهی خارج شده از ترمینال‌های فرآوری پسته، کودهای دامی انباشته شده در حاشیه و اطراف باغ، علف‌های هرز و سایر مواد گیاهی تلنبار شده در قسمت‌های مختلف باغ، محل مناسبی برای زمستان‌گذرانی حشرات کامل فرم زمستان‌گذران از اواخر پاییز تا اوایل بهار است.

پسیل پیچنده ی برگ پسته

در ایران پسیل پیچندۀ برگ پستهMegagonoscena viridis (Baeva) ، روی درختان پسته، بنه و کسور زندگی می‌کند. این گونه، به صورت لکه‌ای در بسیاری از مناطق پسته‌کاری و رویش‌گاه‌های پسته وحشی حضور دارد. در ابتدای بهار همزمان با شروع رشد جوانه‌ها و پدیدار شدن برگ درختان پسته، پوره‌ها از حاشیۀ برگچه‌های جوان شروع به تغذیه می‌کنند.

تغذیۀ پوره‌ها موجب پیچیدگی برگ از محل لبه‌های دو طرف به سمت رگبرگ اصلی می‌شود.حشرات کامل، درمحل زاویه بین جوانه‌ها و سرشاخه تخم‌گذاری می‌نمایند. تخم‌ها کشیده(دوکی شکل) و به رنگ صورتی روشن است. بر روی سطح تخم‌ها، پرزهای سفید رنگ مشاهده می‌شود. پسیل پیچندۀ برگ پسته یک نسل در سال دار و از آفات درجه سوم پسته محسوب می‌شود.

پسیل خونجوک

پسیل خونجوک Agonoscena bimaculate Mathur، به طور محدود در استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان روی درختان کسور(چاتلانقوش) زندگی می‌کند. این حشره قادر به تغذیه و زادآوری روی درختان پسته اهلی نیز است؛ اما فعلاً حضور گسترده‌ای روی این درختان ندارد.