انتخاب کودهای مناسب برای تغذیه درخت گیلاس از مهمترین مراحل پرورش این درخت است. بدین جهت آگاهی کامل از شرایط درخت و نیازهای تغذیهای آن عامل مهمی است که منجر به تولید محصول باکیفیت میشود. کودها به دو شکل کود شیمیایی و آلی قابلاستفاده هستند.
درخت گیلاس برای رشد کافی به ترکیبات مختلف و عناصر درشتمغذی و ریزمغذی اصلی نیاز دارد. عناصر ماکرو مثل نیتروژن، فسفر و پتاسیم و عناصر ریزمغذی مثل بور، روی، آهن، مس، مولیبدن و کلسیم روی رشد گیاه تأثیرات مثبت فراوانی دارند. بهطورکلی کودی برای درخت گیلاس مناسب است که مقادیر یکسان و هماندازهای از عناصر N،P و K را داشته باشد که عموماً با نسبت 10-10-10 است. نیتروژن به رشد شاخوبرگ و ساقه کمک میکند و نبود این عنصر در خاک باعث کاهش رشد درخت میشود، پتاسیم تقویتکننده سیستم ایمنی درخت است و در مقابل بیماریها و آفات از درخت محافظت میکند. فسفر نیز رشد ریشه و رویش شکوفهها را تقویت میکند و میزان باروری درخت گیلاس را افزایش میدهد.
آهن نیز از عناصر ریزمغذی مهم در فرایند رشد و باردهی درخت گیلاس محسوب میشود. حضور ریزمغذیها همچنین برای عملکرد بهتر درشتمغذیها لازم است. مولیبدن، نیتروژن را تثبیت میکند، مس و روی بر شکل خوب برگ درخت و جلوگیری از لکهدار شدن نظارت دارند. کلسیم نیز باعث کیفیت رشد برگ و میوه میشود. افزودن کود کمپوست یا کود به درختان میوه، کمبود ریزمغذیها را جبران میکند.
بهترین زمان کود دهی درخت گیلاس
عموم باغدارانی که در زمینه کود دهی درختان گیلاس تجربه و تخصص دارند معتقدند که درختان گیلاس جوان که کمتر از ۳ الی ۵ سال سن دارند و به تولید میوه انبوه نرسیدهاند، نیازی به کود دهی ندارند. بهترین زمان کود دهی درختان گیلاس بالغ، فصل پاییز است؛ زیرا در این زمان برگهای درختان گیلاس به طور کامل ریزش ریخته؛ ولی ریشه گیاه درحالرشد و نمو است و از آن جا که ریشه درخت گیلاس سطحی است، مواد مغذی بهخوبی جذب میشود و در فصل رویش گیاه باقدرت بیشتری وارد مرحله رشدی جدید میشود. در نتیجه توصیه میگردد خاک زیر کشت از نظر مواد مغذی موردنیاز گیاه تقویت شود.
زمان کود دهی در سال دوم رشد درخت گیلاس به دو مرحله تقسیم میشود. کود دهی اول را در اوایل بهار و مرحله دوم را یک ماه بعد انجام میشود. کود دهی باید برای جلوگیری از پوسیدگی و یا سوختن گیاه بلافاصله از سایهانداز درخت انجام شود.
نحوه تشخیص و انتخاب بهترین کود برای درخت گیلاس
مطمئنترین روش تشخیص بهترین نوع کود برای درخت گیلاس، قبل از هر کاری اقدام به آنالیز خاک است تا از میزان عناصر خاک مطلع شوید. پس از اینکه خاک را آزمایش کردید میتوانید با بهرهمندی از نظر متخصصین و کارشناسان مربوطه، کود مناسب برای درخت گیلاس را شناسایی و تهیه نمایید. باید دقت کرد که اسیدیته خاک نقش بسزایی در جذب کودها توسط درخت گیلاس دارد، بنابراین اصلاح بافت خاک نیز امری ضروری است. خاکهای قلیایی قابلیت جذب برخی از مواد مغذی خاک را کاهش داده یا از بین میبرند.
انتخاب کود مناسب در مراحل مختلف درخت گیلاس
1. استفاده از چالکود زمستانه برای گیلاس:
باتوجهبه نتیجه آزمایش خاک، مصرف کودهای معدنی، گوگردی و همچنین عناصر ماکرو و میکرو مجاز است. تحریک رشد گیاه و افزایش کیفیت میوههای تولیدی از مزایای استفاده از چالکود برای درخت گیلاس به شمار میآیند.
2. کود دهی در زمان تورم جوانه:
در اوایل بهار که حداقل 50 درصد جوانههای روی شاخههای درخت گیلاس رشد کردهاند، توصیه میشود از کودهای فروت ست (fruit set) استفاده گردد. فروت ست، به اولین مرحله تشکیل میوه در نهنج گل گفته میشود. این کودها حاوی عناصر روی، نیتروژن و بور هستند و وظیفه تأمین انرژی لازم برای جوانهها در آغاز فصل رویشی جهت ورود به مرحله زایشی و تحریک گیاه به شکوفه دادن را بر عهده دارند که باعث کاهش ریزش شکوفهها میشوند، درنتیجه عمل گردهافشانی بهتر انجام میشود و درصد بالاتری از شکوفهها به میوه تبدیل میگردند.
3. کوددهی پس از ریزش گلها:
زمانی که شکوفههای درخت گیلاس در حال ریزش هستند، کوددهی این درخت با کودهای NPK باعث میشود تا گیاه بهخوبی رشد کند و میوه باکیفیتتر و بیشتری تولید کند. در این مرحله، نوسانات دمایی سبب بروز تنش در درخت گیلاس میشود، به همین دلیل درخت گیلاس دچار ریزش گل شده و میوههای درخت نیز ظاهر ترک خوردهای خواهند داشت. برای محافظت از درخت گیلاس در برابر این تنشهای دمایی، بهتر است کوددهی درخت گیلاس با منزیم بهصورت محلولپاشی صورت بگیرد.
4. کود دهی در مرحله فندقی شدن میوهها:
در این مرحله از رشد گیاه که شکوفهها تبدیل به فندقه میشوند، استفاده از کودهای پتاسیم بالا توصیه میگردد. در این زمان گیاه در حال تشکیل میوه است و برای تولید میوههای درشتتر، باید تقسیم سلولی گیاه را افزایش داد. استفاده از کود پتاسیم سبب افزایش انتقال قندها در گیاه میشود که این امر افزایش جذب آب بیشتر توسط گیاه راه به دنبال دارد، درنتیجه میوههای درشتتری به دست میآید. از کود پتاسیم در این مرحله میتوان به دو روش آبیاری و محلولپاشی استفاده کرد.
کوددهی قبل از برداشت:
چند هفته قبل از برداشت محصول نیز بهتر است از کود پتاسیم بهصورت محلولپاشی استفاده کرد تا میوههای درشتتر و باکیفیتتری حاصل گردد.
کود دهی درخت گیلاس پس از برداشت:
پس از برداشت محصول، بایستی کود فروتست را که در ترکیب خود عنصر روی دارد در برنامه کود دهی درخت گیلاس لحاظ کرد، زیرا باعث افزایش توانایی درخت در تولید جوانه میشود. استفاده از این نوع کود برای درخت گیلاس در تأمین مواد مغذی موردنیاز گیاه در حین میوه دهی نیز بسیار مناسب و مؤثر است.
شیوه کود دهی درخت گیلاس
کود دهی درخت گیلاس اغلب سالیانه است، بااینحال همیشه کود دهی درختان مشابه هم انجام نمیشود. نحوه کود دهی درخت گیلاس نیز باتوجهبه سن درخت متفاوت است. مقدار صحیح کود دهی با کود دهی بیش از حد نیاز درخت تفاوت دارد. آزمایش خاک، بهویژه قبل از کاشت درخت گیلاس، ضروری است. اگر نتیجه آزمایش نیاز به کود دهی را نشان داد، باید تا چند هفته پس از کاشت صبر کنید. سپس نیم کیلوگرم کود کامل ۱۰-۱۰-۱۰ را بهصورت دایرهای و به فاصله حدود ۶۰ سانتیمتر از تنه درخت بهصورت چالکود، اعمال کنید.
اگر خاک غنی از مواد مغذی باشد، بهتر است که تا زمان باروری درختان گیلاس از کود استفاده نکنید، زمان باروری برای درختان گیلاس شیرین حدود ۴ تا ۷ سال و برای درختان گیلاس ترش حدود ۳ تا ۵ سال میباشد.
نکات مهم در هنگام کود دهی درخت گیلاس
- توصیه میگردد، زمانی که درخت گیلاس میوه نمیدهد از کود دهی آن بپرهیزید.
- اگر درختان جدید گیلاس در طول فصل رشد، چندین اینچ رشد سبز نداشتند، از بهار بعدی شروع به کود دهی آنها کنید.
- بهتر است کود را در اوایل بهار، هنگامی که رشد جدید آغاز میشود، اعمال کنید.
- کود را به طور منظم در اطراف پایه درخت پخش کنید و با خاک ترکیب نمایید.
- پس از کود دهی، درخت را بهخوبی آبیاری کنید تا کود بهخوبی در خاک جذب شود.
- مطابق دستورالعمل مصرف، کودها را استفاده کنید.
- از زیادهروی در کوددهی خودداری کنید، زیرا مصرف بیش از اندازه کودها ممکن است به درختان آسیب برساند.
- باتوجهبه ویژگیهای خاک منطقه خود، از یک کارشناس کشاورزی مشاوره بگیرید.
- در صورت استفاده از کودهای دامی، میبایست حتماً از کودهای پوسیده استفاده شود.
- محلولپاشی حتماً صبح زود یا هنگام غروب آفتاب انجام شود تا از تبخیر زودهنگام جلوگیری گردد.
سؤالات متداول
1. آیا استفاده از کود مرغی برای درخت گیلاس مناسب است؟
یکی از بهترین کودهای مورداستفاده برای درخت گیلاس کود مرغی است. بهترین زمان استفاده از کود مرغی برای درخت گیلاس اوایل فصل بهار است؛ زیرا فرصت لازم برای تجزیهشدن کود برای گیلاس فراهم خواهد بود و میتواند مواد مغذی موردنیاز گیاه را تأمین نماید. یکی از فواید استفاده از کود مرغی برای درخت گیلاس تولید میوههایی درشت و گوشتی است. اگر کود مرغی تازه پای درخت گیلاس بریزید به دلیل سطحی بودن، ریشهها سریع میسوزند. حتماً یک هفته پس از خشکشدن کامل، کود مرغی را استفاده کنید.
2. چه عواملی در کوددهی درخت گیلاس مؤثر هستند؟
عواملی مانند کمترشدن شاخهها، زردشدن برگهای درخت و کوچکشدن آن و کمشدن تعداد جوانهها، نشان از کمبود عناصر غذایی دارد و بر ضرورت استفاده از کودها میافزاید.
یکی از مهمترین عوامل عدم میوه دهی درخت گیلاس کمبود یا عدم عناصر غذایی برای درخت است. علائمی همچون زرد یا بنفش شدن برگها، رشد آهسته ساقهها و شاخهها و کمشدن میوهها (کاهش عملکرد) نشان از نیاز درخت به کود دهی دارد.